پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

شرایط محل نگهداری دارو (بخش سوم)

انـبارها بایـد دارای ساختمان مستحکم بـا وسعـت کـم بـوده و کف انـبار بـتـونی یا دارای کف‌پوش مقاوم باشد و همه روزه کف انبار به روش خشک (با جاروی برقی صنعتی) نظافت شود. 
از شستن کف انبارها و مرطوب کردن آن ها به علت ایجاد رطوبت و رسیدن صدمه به کارتن‌ها و داروهـا خـودداری شود. نظافت کلیه انبارها بـایـد هر روز انجام و انبارها سرپرست نظافت داشته باشد.
زیر درب و دیوارها و سقف انبارها باید فاقد روزنه و منفذ بوده و از ورود حشرات و حیوانات موذی و پرندگان به داخل انبارها باید جلوگیری به عمل آید.
سـقـف انبارها باید عایق بوده و برای خنک کـردن در ایام تـابـستان از هواکش‌های متعدد ، کولرهای گازی و یا چیلر استفاده شود.

 حرارت و رطوبت انبار 
- کلیه انـبارهای دارویی باید دارای رطوبـت‌سنج و میزان ‌الحراره بوده و درجه حرارت و رطوبت همه روزه در وقت معین کنترل و در کارت مخصوص ماهیانه ثبت شود و در محل انبار بایگانی شود.
- در کلیه مواقع حتی در ایام تعطیل ، انبارها باید دارای شرایط ویژه خود بوده و شرایط نگهداری داروها رعایت شود. برای این منظور چند انبار به شرح زیر مورد نیاز هستند. 
- سردخانه برای داروهایی که زیر 8 درجه سانتیگراد نگهداری می‌شوند. (درجه استاندارد 8-2 درجه‌) 
- انبار خنک با درجه حرارت 15-8 Cool place
- انبار معمولی با درجه حرارت 30-15

‌قفسه‌بندی
در کلیه انبارهای دارویی باید قفسه‌بندی فلزی نصب و از ظرفیت انبار در چند طبقه با استفاده از بالا بر استفاده شود. 
کلیه اجناس و داروهای موجود در انبار دارویی که شامل: قرص ، کپسول ، شربت ، آمپول ، سرم ، ضدعفونی کننده‌ها و لوازم پزشکی است ، بایستی به نحو مطلوب طبقه‌بندی شوند و به هر کدام قسمت معینی از فضای انبار اختصاص داده و بر اساس تاریخ انقضاء در قفسه‌ها جا داده شوند. به طوری که داروهای با تاریخ مصرف نزدیک در جلو و به همین ترتیب بقیه در پشت آن ها چیده شوند تا داروهایی که تاریخ مصرف کوتاه‌تری دارند ، زودتر توزیع شوند. 

‌چیدن
چیدن باید به گونه‌ای باشد که برداشتن آن ها آسان بوده و به بقیه ضرر نرساند.
از نکات عمده در چیدن اجناس در قفسه‌ها توجه به وزن و حجم اجناس است ؛ طوری که اجناس کم حجم و سبک در طبقه‌های فوقانی قرار می‌گیرند.
چیدن صحیح کالا در انبار در بالا بردن راندمان و ایجاد نظم و کاهش هزینه‌ها و به خصوص وقت ، بسیار مؤثر است.
مهم‌ترین عوامل در چیدن ، موارد زیر است:
1- میزان تقاضا 
تقاضای زیاد ، حمل و نقل بیشتر ، بایستی در دسترس و نزدیک محل کار باشد.
2- وجه تشابه 
3- مشخصات کیفی کالا 
این مورد در باره  مواد و داروهایی که کنار هم بودن آن ها ، امکان ضرر و زیان زدن دارد. بسیار حائز اهمیت است.
4- اندازه و حجم کالا 
اجناس کوچک با حجم زیاد بایستی با پالت و در نزدیکی محل ورود و خروج اجناس انبار شوند. اجناس کوچک با حجم کم و کوچک بهتر است در نقاط دورتر انبار شوند. همین طور باید در کارتن‌های کوچک یا ظروف پلاستیکی گذاشته شوند.
اجناس سنگین یا ظروف حاوی موادی که امکان لیک کردن (نشتی دادن) دارند ، در قسمت‌های پایین چیده شوند.

نکات مورد توجه
1- استفاده از حداکثر فضای بالای سر
حتی‌الامکان اجناس را نباید پخش چید ، بلکه به وسیله قفسه‌بندی یا استفاده از پالت بر روی هم قرار داد تا در مواقع خاص مانند حریق یا تعمیرات لوله و سیم‌کشی و تعمیر سقف ، بتوان فضای کافی در اختیار داشت.
2- رعایت اندازه اجناس
قفسه‌ها بایستی طوری نصب شوند که اندازه ابعاد آن ضریبی از اندازه کالا باشد تا بتوان حداکثر بهره را از فضای داخل قفسه‌ها برد.
3- فواصل قفسه‌ها
فاصله باید به گونه‌ای باشد که دو نفر به راحتی از آن عبور کنند و در صورت استفاده از میزهای چرخدار یا وسایل دیگر به اندازه کافی فضا باید وجود داشته باشد.

 

اصول ایمنی انبارهای دارویی
- از قرار دادن اجناس آتـش‌زا و چیزهایی که ممکن است با یک جرقه باعث آتش‌سوزی شود در انبار بایستی جلوگیری شود. 
- از قرار دادن اجناسی که در مواقع اضطراری باعث مسدود شدن درب‌های انبار می‌شود ، در نزدیکی درها ، جلوگیری شود.
- سیم‌کشی انبار بایستی در نهایت دقت توسط متخصصان انجام شود. باید از کابل و کانال و مهتابی‌هایی که روکش داشته ‌باشند استفاده شود و کلیه کلید پریزها در کنار درب ورودی در جعبه‌‌ها جا داده شوند و برای هر قسمت فیوز جداگانه نصب شود و کل سیستم برق انبار به یک کلید اصلی مجهز باشد که در موقع خروج خاموش شود.
- انباردارها بایستی موقع خروج از خاموش بودن کلیه لوازم برقی مطمئن شوند. 
- پشت پنجره و درب انبارها می‌بایست حفاظ و دزدگیر نصب شود و از قفل‌های قابل اطمینان استفاده شود.
- از لوله‌کشی آب ، گاز  فاضلاب ، در داخل انبار و سقف‌های آن جلوگیری شود.
- کف انبارها باید به گونه‌ای باشد که مقداری از سطح فضای بیرون بالاتر باشد تا در موقع بارندگی شدید از ورود آب به داخل انبار جلوگیری شود.
 
- تا آنجا که ممکن است از پالت‌های فلزی و چوبی برای کف انبارها استفاده شود.
- در کلیه انبارها باید کپسول آتش‌نشانی (پودر یا گاز) در کنار درب ورودی انبار ، شیلنگ آب و دستگاه های خبر دهنده و تابلوی راهنمای اطفای حریق نصب و به موقع سرویس شود و افـراد آمـوزش دیـده در تمام شیفت‌های کاری حضـور داشتـه باشنـد و تـابلوی عـدم مصرف دخانیات یا سیگـار در کلیه قسمت‌ها نصب شود.

‌دفتر انبار
دفتر انبار باید جداگانه بوده یا به وسیله دیوار و سقف شیشه‌ای از محوطه انبار جدا شود. برای هر دارو باید کارت موجودی داشته و موجودی روز با کارت تطبیق شده و چنانچه بتوانند در هر فاکتور فروش شماره سری ساخت دارو را نیز ثبت کنند برتری دارد.

انبار مرجوعی‌ها و ضایعات
انـبـار جـداگـانـه‌ای بـایـد تـدارک دیـده شود و لـیـسـت ضـایعـات را تـهیه و در برنامه معدومی سالیانه قرار داد. انبار مواد آتش‌زا و حلال های آلی باید خارج از ساختمان انبار بوده و با کلیه ساختمان‌ها فاصله داشته باشد و صرفاً جهت نگهداری مواد آتش‌گیر و مواد بخار به کار رود. ایـن انـبار باید دارای دیوارهای بتونی آجری و سقف عایق باشد. پنجره‌ها باید در ارتفاع بسیار بالا بوده و دیوارها و زیر درب فاقد درز و روزنه بـاشـد. کلید بـرق باید ضدجرقه بوده و بیرون درب انـبـار قـرار گـیـرد. داخـل انـبـار دارای خبر دهنده (اعلان) حریق و سیستم اطفای حریق و تـابـلـوی راهـنـمـای آتـش‌نشانی باشد. انبار باید مجهز به سیستم خنک کننده و یا هواکش‌های دائمی باشد که بادی بوده و کلید برق آن ها در بیرون درب انبار و ضد جرقه باشد. 

‌نگهداری داروها در شرایط مناسب و استاندارد
در صـورت رعـایـت استـانـداردهـای نگهداری دارو می‌توان مطمئن بود که شرایط نگهداری آن‌ها مناسب بوده و داروها از کیفیت مطلوب برخوردار هستند. 

حشرات و جوندگان
حشرات و جوندگان ، داروها و بسته‌بندی آن‌ها را می‌خورند و آسیب می‌رسانند. تمیز کردن محل نگهداری داروها و نیز قرار ندادن غذا و نوشیدنی در این محل‌ها ، باعث کاهش تمایل حشرات و جوندگان برای ورود به محل های نگهداری داروها می‌شود. اگر جـانورانی مـاننـد موش مشکل اساسی برای انبارها به وجود آورد باید تمهیداتی صورت گیرد. 

گرمای شدید و نور
قرار گرفتن در معرض نور مستقیم ، تغییر ماهیت (فیزیکی و شیمیایی) داروها را در پی دارد و سبب کاهش عمر مفید آن ها می‌شود.
تـهـویـه مطبوع یکی از روش‌های بسیار مناسب بـرای متعادل نگهداشتن دمای محل‌نگهداری داروها است که با توجه به گرانی در همه جا مقدور به بکارگیری از آن نیست.
ابزاری مانند پنکه های سقفی و دستگاه های تهویه با فشار با توجه به ارزان بودن و نظر به اینکه گردش هوای مناسبی را در محل‌های نگهداری ایجاد می‌کند و از این طریق دمای محیط را کاهش می‌دهند ، می‌توانند جایگزین مناسبی برای سیستم‌های تهویه مطبوع به شمار آیند. 
نور مستقیم آفتاب نیز از عواملی است که از طریق افزایش دما ، کیفیت آن را در معرض تهدید قرار می‌دهد. بدین منظور بایستی داروها در جعبه‌هایی که با آن ها حمل می‌شوند نگهداری شود و نیز از تابش مستقیم نور آفتاب به درون محوطه محل‌های نگهداری داروها جلوگیری به عمل آید. 

حذف خطر نفوذ آب به انبارها
نفوذ آب ، داروها و بسته‌بندی آن ها را خراب می‌کند. حتی اگر خود داروها با نفوذ آب تخریب نشوند ، تخریب بسته‌بندی توسط آب و نامطلوب شدن شکل ظاهری آن ها و عدم پذیرش گیرنده خدمت (بیمار) را در پی دارد. ترمیم سقف‌ها و دیوارهایی که آب از آن ها نشت می‌کند و نیز جلوگیری از نشت آب از پنجره‌ها این مشکل را تا حد قابل توجهی حل خواهد کرد. قرار دادن داروها روی پالت‌هایی با ارتفاع cm 10 از سطح زمین و فاصله cm 30 از دیوارها مانع تخریب آن ها توسط آب خواهد شد. 

ابزار آتش‌نشانی
آب مـاده مناسبی بـرای خامـوش کردن آتش‌های چوب و کاغذ است ولی در آتـش‌سوزی‌هـای با مـنـشأ جریان الکتریسیته کمک کننده نیست. وجود کپسول‌های آتش‌نشانی که در دوره‌های مناسب شارژ شده است ، در محل های مناسب (نزدیک درهای ورود و خروج) از اهمیت خاصی برخوردار است. در صورت عدم دسترسی به کـپسول‌هـای آتـش‌نشانی ، سطل های آماده شن جایگزین مناسبی برای آن ها است. مهم‌ترین مسئله وجود پرسنل آموزش دیده است.

نگهداری داروها جدا از مواد قابل اشتغال و رعایت نکات ایمنی
بعضی از موادی که قابلیت اشتعال بالایی دارند (مانند الکل) و ممکن است که در محل نگهداری داروها نگهداری شوند. باید جدا از داروها و نزدیک به ابزار اطفای حریق نگهداری شوند.
داروها بایستی cm 10 بالاتر از سطح زمین و به فاصله cm 30 از دیوارها و کارتن‌های دیگر و رعایت حداکثر ارتفاع cm 250 نگهداری شوند. با این کار از آسیب احتمالی ناشی از ورود آب ، حـیـوانـات جونده و خاک و گـرد و غبـار می‌توان پیشگیری کرد.
بـا حفظ فاصله cm 30 از وسیله‌ها و سایر کـارتن‌هـای دارویی ، بازدید از کارتن‌ها ، تمیز کردن فاصله بین آن ها و جریان یافتن هوا بین محموله‌ها امکان‌پذیر می‌شود و امکان رفت و آمد در بین کارتن‌ها سبب می‌شود که نظافت مـحمولـه‌هـا ، خـواندن بـرچسب‌ها و مشخص کردن محموله‌هایی که بر اساس تاریخ انقضای مصرف باید سریع تر توزیع شوند عملی‌تر شود. 
بدیهی است که در انبارهای بزرگ پالت‌ها در مـقـایـسه با قفسه‌ها بیشتر قابل استفاده هستند. پالت ارزان قیمت است و با استفاده از آن حمل و نـقــل مـحـمــولـه‌های بـزرگ به راحـتـی انـجـام می‌شـود. پـالت‌هـا هـمـینطور بـیشترین فضای استاندارد را در مـقـایـسه با فـضایی که اشغال مـی‌کـنند ، بـرای نـگهـداری محموله‌هــا ایـجاد مـی‌کننـد. ارتفـاع نگهـداری محمـولـه‌هـا ، چـه با استفـاده از پـالـت و چـه بدون آن ، نباید بیش از cm 250 شود. نگهداری محموله‌هایی با ارتفاع بـیشتـر از ایـن سـبـب آسیب بـه کـارتن‌های ردیـف‌های پـایـیـن‌تر می‌شود. همچـنـیـن نگهداری محموله‌ها با این مقدار ارتفاع یا کمتر از ایــن سـبـب آسـیب کـمـتـر بــه پـرسـنل مـحل نگهـداری داروهـا در صورت سقوط کارتن‌ها خواهد شد.

نگهداری داروها دور از سموم ، مواد شیمیایی ، فایل های کهنه ، لوازم اداری و سایر داروهای نامربوط
نـزدیکی داروهـا بـه سمـوم و مـواد شیمیـایی مـنـجـر به زودرس شدن تاریخ انقضای داروها می‌شود و بایستی به این نکته توجه شود.

 

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

 

 

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، داروخانه ، دارو ، محل نگهداری دارو ، انبار دارو ، اصول ایمنی