پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

معرفی واحد مهندسی پزشكی در بیمارستان

مقدمه
روزگاری درمان بیماران عمدتاً منحصر به تجویز دارو ، رعایت رژیم های غذایی خاص و انجام عملیات فیزیكی توسط خود طبیب می گردید. اما پس از انقلاب صنعتی و پیشرفت روزافزون تكنولوژی بویژه از نیمه دوم قرن بیستم امروزه تجهیزات و وسایل پزشكی نقش محوری و عمده ای را در سه حوزه پیشگیری ، تشخیص و درمان بیماری ها ایفا می كنند ؛ بنحوی كه اصولاً تصور مركز درمانی فاقد آنها دور از ذهن می نماید. از طرفی این تجهیزات به جهت وجه سرمایه ای چه از نقطه نظر خرید و چه به لحاظ خدمات پس از فروش ، پارامتر بسیار مهمی در اقتصاد بهداشت مراكز درمانی محسوب می گردند. لذا همانقدر كه وجود این تجهیزات و وسایل در صحت عملكرد و موفقیت مراكز درمانی مؤثر و مفید است ، عملكرد نادرست و یا مختل شدن آن ، در روند مراكز درمانی و فعالیت متخصصین اختلال و اشكال و بعضاً صدمات جبران ناپذیر ایجاد می نماید. بنابراین وجود واحدی كه در مراكز درمانی بطور تخصصی وظیفه مدیریت بر این سامانه ها را داشته و از طرفی از آخرین دست آوردها و پیشرفت های تكنولوژیكی این عرصه مطلع و آنها را به درستی در اختیار متخصصین امر قرار دهد ، اگرچه در كشور ما تا حدودی جدید و نو ظهور به نظر می رسد ، ولی در كشورهای صاحب علم و تكنولوژی روز ، سالهاست كه امری معمول و بدیهی می باشد.

واحد مهندسی پزشكی بیمارستان

تعریف

مجموعه ای است كه در سیستم ماتریسی سازمان بیمارستان وظیفه مدیریت كلیه امور مرتبط با تجهیزات و وسایل پزشكی را در راستای تأمین ایمنی لازم برای بیماران و پرسنل و نیز بهره وری بهینه این تجهیزات جهت ارتقاء سه شاخصه كارآیی ، اثربخشی و رضایتمندی بیماران بر عهده دارد.

هدف

الف) استفاده مؤثر از تجهیزات و وسایل پزشكی و بهره گیری بهینه از تمامی قابلیت های آنها
ب) افزایش عمر مفید تجهیزات ، تضمین صحت و دقت عملكرد آنها و جلوگیری از خرابی های زودهنگام و نابهنگام
ج) كاهش هزینه های نگهداری ، تعمیر ، و زمان از كارافتادگی دستگاه ها
د) تأمین ایمنی لازم برای پرسنل و بیماران در ارتباط با تجهیزات و وسایل پزشكی
هـ) هدایت بیمارستان به استفاده از تكنیک ها ، تجهیزات و وسایل نوین متناسب با نیازهای واقعی وتوانایی های مركز درمانی

وظایف

1- آموزش:
توانایی استفاده صحیح و بجا ، بهره گیری مؤثر از تمامی قابلیت های تجهیزات و وسایل پزشكی ، اجتناب از سوء استفاده و خطرات آنها ، رعایت اصول نگهداری روزمره جهت افزایش عمر مفید تجهیزات و تهیه گزارش های مربوطه ، منوط به آموزش كامل و صحیح كاربران و نیز پاسخگویی مداوم به شبهات و سئوالات آنان می باشد. همچنین این آموزش ها موجب كاهش افت عملكرد واحدهای مركز درمانی هنگام تعویض پرسنل با نظرات جدید می گردد.


2- تأمین ایمنی بیماران و پرسنل:
دستگاه ها و لوازم پزشكی جهت تشخیص و درمان در ارتباط مستقیم با بیماران و پرسنل بوده و می بایست اقدامات امنیتی جهت حفاظت افراد از عوارض مربوطه و همچنین هنگام بروز خرابی ها نظیر تشعشعات ، جریان های نشتی ، ضربات ، آتش سوزی و ... برابر روش های استاندارد و توصیه شده بعمل آید.


3- مدیریت چرخه نصب و تعمیر:
نظارت بر تحویل و نصب و راه اندازی صحیح تجهیزات و لوازم ، قراردادهای خدمات پس از فروش ، اولویت بندی و پیگیری تعمیرات ، فاكتورهای هزینه تعمیرات ، مراحل و كیفیت و چگونگی تعمیر كه عمدتاً از سوی شركت ها انجام می گردد ، می بایست به منظور كاهش زمان از كارافتادگی دستگاه ، كاهش هزینه تعمیرات و عدم نیاز به تعمیرات مكرر صورت پذیرد.
لازم به ذكر است با توجه به تنوع و پیچیدگی دستگاه ها و لوازم پزشكی كه در حوزه های مختلف بكار گرفته می شود و از آنجا كه امر تعمیر علاوه بر تخصص ، نیازمند آموزش و داشتن ابزار لازم و قطعات یدكی مربوطه می باشد و نیز بعضاً بهانه جویی شركت ها جهت رفع مسئولیت تعمیرات و یا بزرگنمایی مشكلات و در نتیجه افزایش هزینه های تعمیراتی ، اقدام مستقیم از سوی كاركنان واحد مهندسی پزشكی جهت تعمیر جز در موارد خاص و جزیی و دستگاه های ساده توصیه نمی گردد.


4- نظارت بر انبار طبی و انبار اسقاط:
همان اندازه كه تجهیزات و لوازم پزشكی در تشخیص و درمان اهمیت و حساسیت دارد ، رعایت شرایط نگهداری و انبار تجهیزات و لوازم پزشكی و قطعات آنها نیز از اهمیت و حساسیت برخوردار است. از طرفی اهمیت برنامه ریزی جهت تأمین به موقع قطعات و لوازم پزشكی مورد مصرف در بیمارستان نیازی به توضیح ندارد. بعلاوه نظارت بر نحوه اعلام اسقاطی تجهیزات پزشكی ، بكارگیری قطعات سالم موجود در دستگاه اسقاطی جهت راه اندازی سایر دستگاه ها و نیز در صورت امكان تعمیر و راه اندازی دستگاه هایی كه به غلط اسقاط اعلام گردیده اند ، در كاهش هزینه های مركز درمانی می تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.


5- مدیریت نگهداری و عملكرد دستگاه:
نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) یا به اختصار PM به مجموعه عملیات و بازرسی هایی گفته می شود كه برای جلوگیری از خرابی ناگهانی و افزایش عمر مفید دستگاه به صورت دوره ای صورت می پذیرد. در این راستا برنامه ریزی و تهیه روال های لازم و فرم های مربوط به هر دستگاه با توجه به توصیه ها و نكات اعلام شده از سوی تولیدكننده برای بازدیدهای دوره ای PM انجام می گیرد. از طرفی بررسی صحت عملكرد و دقت پارامترهای خروجی تجهیزات در تشخیص و عملیات درمانی كادر پزشكی نقش تعیین كننده ای دارد. برای اطمینان از عملكرد صحیح تجهیزات و كالیبره نمودن آنها ، می بایست آزمون هایی به شكل دوره ای و با استفاده از ابزارهای ویژه كالیبراسیون بر روی دستگاه انجام پذیرفته و خطاهای موجود تصحیح گردد.


6- كارشناسی مشاور خرید تجهیزات و وسایل پزشكی:
نیاز به دقت نظر در خصوص پارامترهای ذیل جهت خرید تجهیزات و وسایل پزشكی برای مركز درمانی ، واحد مهندسی پزشكی را به عنوان یک عضو مؤثر در كمیته خرید مطرح می نماید:
ـ شناسایی پارامترها و عملكردهای موردنیاز مركز درمانی بر اساس میزان و نوع مراجعین و انتظارات كادر پزشكی و بر این اساس شناسایی دستگاه هایی كه واجد این پارامترها و عملكردها می باشند.
ـ مسائل لازم برای سرویس و نگهداری ، وضعیت سرویس داخل كشور و تأمین قطعات یدكی
ـ كسب اطلاعات فنی لازم در خصوص عملكرد دستگاه در سایر مراكز درمانی داخلی و خارجی
ـ آنالیز صحت و سقم ادعاهای مطرح شده از سوی فروشنده دستگاه
ـ تعیین اطلاعات لازم و تعهدات فنی كه از سوی فروشنده می بایست با توجه به نوع دستگاه در اختیار قرار گیرد.
ـ كنترل دستگاه های خریداری شده بر اساس پروفرم های مربوطه و اطمینان از وجود تائیدیه های حاصل از انجام تست های پذیرش یا Acceptance Test


7- كارشناسی اقتصادی تجهیزات پزشكی:
بیمارستان از یک طرف به عنوان مركزی كه هزینه ها و درآمدهایی داشته و می بایست برنامه ریزی جهت ایجاد تعادل و كسب سود بیشتر در آن صورت پذیرد و از طرفی به لحاظ ارتباطی كه با جان و سلامتی انسان ها داشته و یكی از مهمترین و بدوی ترین نیازهای بشری را تأمین می نماید ، از منظر اقتصادی بعنوان یک بنگاه اقتصادی خاص كه طراحی فرآیندها و تصمیم گیری ها در آن تابع شرایط و محدودیت هایی است ، مدنظر بوده و در این راستا واحد مهندسی پزشكی وظیفه دارد با همكاری واحدهای امور مالی ، انبار ، حسابداری صنعتی ، شاخصه های تخصصی را در حوزه تجهیزات و وسایل پزشكی كارشناسی و جهت تصمیم گیری به مبادی ذیربط ارائه نماید.


8- نظارت بر اجرای استانداردهای فضاهای درمانی در خصوص تجهیزات پزشكی:
تشخیص و اجرای بهینه استانداردهای فضاهای درمانی با توجه به فرآیندهای درمانی در بیمارستان نظیر محل قرارگرفتن تجهیزات و وسایل ، نحوه ارتباط بخش ها و حوزه های مختلف به یكدیگر و نحوه دسترسی به تجهیزاتی كه استفاده از آنها میان چند بخش مشترک است و ... از اموری است كه می تواند یک مركز درمانی را در انجام بهینه وظایف خود به ویژه در زمان های حیاتی (Golden Time) یاری رساند.
همچنین در بعضی قسمت های در نظر نگرفتن شرایط فیزیكی و امكانات لازم هم می تواند باعث آسیب رساندن به دستگاه شود و هم اینكه ممكن است عوارض جبران ناپذیری برای پرسنل و بیماران بخش مربوطه و یا بخش های مجاور داشته باشد.


9- مستند سازی و نگهداری اطلاعات:
مستند سازی و نگهداری اطلاعات مربوط به انجام بندهای قبل جهت حفظ سوابق و طبقه بندی آنها برای دسترسی سریع و به موقع به این اطلاعات نظیر شناسنامه های تجهیزات و وسایل پزشكی ، سوابق تعمیراتی ، عملكردی ، PM و كالیبراسیون هر كدام ، سوابق آموزشی پرسنل ، كاتالوگ ها ، دستورالعمل ها ، فیلم ها ، اسلایدها و كتب مرجع مربوط به تجهیزات ، اقدامات امنیتی و سایر موارد مربوط به فعالیت های واحد به لحاظ مراجعات بعدی جهت تصمیم گیری های آتی و تهیه گزارش های مدون خواسته شده ، اهمیت زیادی داشته و می بایست به بهترین وجه صورت پذیرد. توصیه می گردد در این خصوص استاندارد خاصی از سوی وزارت بهداشت و درمان تهیه و جهت یكسان سازی به سراسر كشور ابلاغ گردد.

10- ارتباط با اداره تجهیزات پزشكی دانشگاه علوم پزشكی

مشخصات فیزیكی واحد مهندسی پزشكی:

سطح 2: یک اتاق اداری ، یک كارگاه عمومی ، یک انبار
سطح 3: یک اتاق اداری دو كارگاه (كارگاه الكترونیک و الكتروتكنیک ، كارگاه مكانیک كه می بایست دارای محلی تحت عنوان چاله سرویس باشد.) ، یک انبار
سطوح 4 ، 5 و 6: نظیر سطح 3 به علاوه یک كارگاه مستقل در داخل بخش اتاق عمل با ابزار مستقل.

مشخصات نیروی انسانی:
سطح 2: یک نفر پرسنل اداری
سطح 3: یک نفر مسئول ( ترجیحاً مهندس پزشک) یک نفر پرسنل اداری ، یک تكنسین (به ازای هر مركز سطح دو تحت پوشش) ، یک نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM و كالیبراسیون
سطح 4: یک نفر مسئول (مهندس پزشک) ، یک نفر پرسنل اداری ، دونفر تكنسین ، یک نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM و كالیبراسیون
سطح 5 و 6: یک نفر مسئول (مهندس پزشک) ، دونفر پرسنل اداری ، یک نفر تكنسین (به ازای هر 150 تخت) ، یک نفر كارشناس مهندسی پزشكی جهت آموزش و PM (به ازای هر 300 تخت)

ساختار واحد مهندسی پزشكی

با توجه به تعاریف و شرح وظایف ذكر شده ، واحد مهندسی پزشكی به عنوان یک ركن مهم در رابطه با امور تجهیزات پزشكی در بیمارستان ، می بایست فضا و پرسنل خاص خود را دارا باشد. به لحاظ ساختاری ، واحد مهندسی پزشكی از قسمت های اداری ، كارگاه ها و آزمایشگاه كالیبراسیون (از سطح 4 به بالا) تشكیل می گردد. لازم به ذكر است آزمایشگاه كالیبراسیون با توجه به نقش مهم كالیبره بودن تجهیزات پزشكی و آزمایشگاهی در بدست دادن داده ها و خروجی های صحیح ، تصمیم گیری درست در هنگام تشخیص و عملكرد مناسب طی درمان ، در سطوح 4 به بالا و با هدف سرویس دهی به مراكز درمانی تحت پوشش سطوح پایین تر در نظر گرفته شده است و می بایست به عنوان زیر مجموعه واحد مهندسی پزشكی بیمارستان مربوطه و تحت نظارت اداره تجهیزات پزشكی استان ، طی یک برنامه زمان بندی مدون نسبت به این كار اقدام نماید. از آنجا كه وسعت حوزه تحت نظارت آزمایشگاه كالیبراسیون بسته به پهنه جغرافیایی هر استان و تعدد مراكز درمانی سطح 3 به پایین متفاوت خواهد بود ، تعداد آزمایشگاه های كالیبراسیون به ازای هر 3 بلوک در طرح سطح بندی (سطح 3) یک آزمایشگاه در نظر گرفته می شود.
در مورد كارگاه ها و فضای واحد مهندسی پزشكی ، نظر به اینكه این كارگاه ها یكی از آلوده ترین واحدها برای پرسنل می باشد ، می بایست در فضایی مستقر گردد كه در معرض نور كافی و مؤثر بوده ، تهویه كامل میكروبی و هود مخصوص جهت بخار قلع و جیوه ، سرویس بهداشتی و حمام خاص خود در جوار واحد و ... در آن تعبیه گردد. بعلاوه داشتن سیستم ارت (زمین) مناسب و خط تلفن مستقیم و تعدادی خط تلفن داخلی بسته به تعداد بخش های مركز درمانی مربوطه از ضروریات این واحد است. رختكن و اتاق استراحت نیز از دیگر اجزاء ساختمانی این واحد است.
در پایان ذكر این نكته نیز لازم است كه نیروهای فنی برای بیمارستان های سطح 3 به بالا در نظر گرفته شده است كه برابر سیستم ارجاع مراكز سطح 2 و 1 ذیربط را نیز پوشش خواهند داد. لكن جهت تسهیل در انجام فعالیت های مربوطه ، فضای فیزیكی و ابزارهای پایه به همراه یک نفر پرسنل اداری در مراكز سطح 2 پیش بینی گردیده است تا اقدامات اولیه جهت تجهیزات موجود در مراكز درمانی سطح 2 در محل صورت پذیرفته و حتی الامكان از انتقال به مركز درمانی سطح بالاتر خودداری گردد.

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، بیمارستان ، واحد مهندسی پزشکی بیمارستان ، وظایف مهندس پزشک ، تجهیزات بیمارستانی ، استاندارد تجهیزات پزشکی