پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

آشنایی با اتاق عمل و تجهیزات آن (بخش اول)

 

آشنايی با اتاق عمل

پيشرفت روزافزون دانش پزشكي همراه با رشد فزاينده دست آوردهاي تكنولوژي پزشكي، امروزه ، افق هاي جديدي را در عرصه درمان و مداواي بيماران گشوده است. از سوي ديگر جراحي به عنوان يكي از اساسي ترين شيوه‌هاي درمان همه روزه ، سهم بيشتري را در بهبود و بازيافت سلامت بيماران ايفا مي كند. اتاق عمل يكي از حساس ترين قسمت هاي بيمارستان است چرا كه به علت اعمال وتجهيزات ويژه اي كه درآن وجود دارد كوچك‌ترين سهل انگاري درآنجا مي تواند عامل مرگ فرد يا افرادي شود. از اين رو از اولين لحظه طراحي اين اتاق توسط مهندسان تا لحظه لحظه تمامي عمل هاي جراحي، اعمال ويژه اي جهت حفاظت جان انسان ها صورت مي گيرد.

‌لباس سبز يا آبی پرسنل اتاق عمل 
نگاه كردن به رنگ آبي يا سبز مي تواند ديد پزشك از اشياي قرمز از جمله احشاي خون‌آلود را تقويت كند. مغز رنگ‌ها را نسبت به يكديگر تفسير مي‌كند. اگر جراح به چيزي خيره شود كه به رنگ قرمز يا صورتي باشد، حساسيتش را نسبت به آن ها از دست مي‌دهد. در واقع پيام‌هاي مربوط به رنگ قرمز در مغز محو مي‌شود كه مي‌‌تواند باعث شود پزشك تفاوت‌هاي ظريف رنگ‌اجزاي بدن را به درستي نبيند.  نگاه كردن گاه به گاه به چيزي سبزرنگ مي‌تواند چشم‌ها را به تغييرات در رنگ قرمز حساس‌تر كند.
چنين تمركز شديد و مداومي بر روي رنگ‌هاي قرمز ممكن است باعث توهمات بينايي سبز رنگ روي سطوح سفيدرنگ شود كه حواس جراح را پرت مي‌كند. اين شبح‌هاي سبزرنگ در صورتي كه نگاه جراح از بافت‌هاي قرمز بدن به چيزي سفيد رنگ مانند پارچه‌هاي تخت يا لباس سفيد متخصص بيهوشي بيفتد، ممكن است ظاهر شوند. 
يك شبح سبز رنگ از احشاي قرمز بيمار ممكن است روي پس‌زمينه سفيد ظاهر شود. جراح به هر جا كه نگاه كند، اين تصوير پريشان‌كننده مانند نقاط نوراني شناوري كه پس از فلاش زدن دوربين جلوي چشمان شما ظاهر مي‌شود، ديد او را دنبال مي‌كند. اين پديده به اين علت رخ مي‌دهد كه نور سفيد حاوي همه رنگ‌هاي رنگين‌كمان از جمله سبز و قرمز است،   اما از آنجا كه  ديد جراح حساسيتش را به رنگ قرمز از دست داده است، مغز پيام‌هاي دريافتي را به رنگ سبز تفسير مي‌كند.

مركز استريل (CSR)
‌استريل كردن ست ها و لوازم جراحي بي شك از اهميت بسزائي بر خوردار است. استريل كردن به معني از بين بردن تمام موجودات زنده است. لازمه اجتناب نا پذير   انجام اعمال جراحي   شرايطي كاملا استريل است . در آموزش تكنيك هاي آسپتيك تاكيد مي‌شود ؛ لوازم استريل است يا خير، استريليزاسيون امري مطلق است يعني وسيله اي تقريبا استريل در حيطه استريليزاسيون مفهومي ندارد. CSR در بيمارستان را اگر نتوان قلب بيمارستان ناميد بي شك مي توان آن را به عنوان  شاهرگ حياتي كليه  فعاليت هاي و خدمات بيمارستان در نظر گرفت. عملكرد نادرست اين بخش فعاليت اتاق عمل را ناكام خواهد كرد.  CSR يا مركز استريل،  مكاني است كه كليه وسايل مورد لزوم بخش ها و اتاق عمل بيمارستان در آنجا ضدعفوني و استريل مي شوند.

‌خصوصيات فيزيكی مركز استريل
بهترين مكان براي قرارگيري بخش CSR در نزديكي اتاق عمل است تا در هنگام حمل وسايل براي استريل كردن، مشكلاتي مانند هدر رفتن وقت و انرژي و ايجاد خسارت به دستگاه ها و وسايل پيش نيامده و وسيله مورد نظر به موقع به اتاق عمل تحويل داده شود . 
 انبار اقلام كثيف و استريل نشده كاملا از هم مجزا و مشخص باشند. براي اينكار استفاده از تابلو و برچسب الزامي است . 
 قسمت تميز و كثيف بخش استريل بايد كاملا از هم مجزا باشند و رفت و آمد به آن‌ها كاملا كنترل شده باشد . 
 درب ورودي بخش CSR بايد به اندازه اي بزرگ باشد(حدودا 20/2 متر) تا عبور و خروج ترالي و برانكار به راحتي امكان پذير باشد . 
 در ورودي به CSR ، سياست خط قرمز به منظور حفظ حريم قسمت استريل كاملا مشخص و با نصب تابلو رعايت آن الزامي شود و هشدارهاي لازم ارائه شود . 
 در ورودي بخش CSR مكاني به عنوان رختكن جهت تعويض كفش و پوشيدن گان در نظر گرفته شود . اين مكان نيز بايد با توجه به حجم فعاليت CSR ، فضاي لازم را در برگيرد و مكان قرارگيري كفش و دمپايي (تميز / كثيف) در آن تعبيه شود . 
در مركز استريل يك درب جهت ورود و خروج كاركنان در نظر گرفته شود و تردد افراد متفرقه محدود و كاملا كنترل شود.  تحويل يا تعويض وسايل نيز از طريق پنجره اي كه به اين كار اختصاص يافته است انجام پذيرد . 
قسمت نگهداري وسايل استريل بايد از محوطه CSR جدا باشد و اين جداسازي بايد حتما از درب تحويل وسايل استريل جلوتر باشد . 
سيستم تهويه CSR بسيار اهميت داشته و بايد بتواند به خوبي كار كند . دما در بخش مذكور به دليل كاركرد دستگاه هاي اتوكلاو عموما بالا است . بنابراين بايد با استفاده از تهويه مناسب بتوان آن را در 27 تا 37 درجه سانتيگراد نگه داشت . 
در صورت نصب اتوكلاوهاي گازي نظير اتيلن اكسايد بايد سيستم تهويه جداگانه براي اين اتوكلاوها در نظر گرفته شود تا از سيستم تهويه مركزي مستقل باشد . 
مكان هاي شستشو و سينك هاي اختصاص يافته بدين امر بايستي يكسره باشند . 
در سطح اول وظيفه CSR توسط يك يا دو دستگاه فورا  انجام مي پذيرد و احتياجي به اتوكلاو نيست در عين حال مي توان يك اتوكلاو 150 ليتري براي آن در نظر گرفت.

دستورالعمل مربوط به مركز استرليزاسيون
1- تست هاي اتوكلاو طبق دستورالعمل داخل بسته ها گذاشته شود و پشت نوار تست تاريخ -شيفت-شماره اتوكلاو نوشته شود.
2- بسته ها نبايد بيشتر از 6كيلوگرم باشد وهمچنين اندازه (عرض پك‌ها) حداكثر 45 سانتي متر بايد باشد.
3- پك ها وبسته هاي عمل بايد به صورت عمودي (ايستاده ) در اتوكلاو قرار داده شود   وبه حالت خوابيده نبايستي باشد.
4- پك ها بايد محكم بسته شود و در حالتي گذاشته شود كه بين آن ها فضا جهت عبور بخار باشد واتوكلاو خيلي نبايد پر شود.
5- اطـراف پـارچـه هـاي بستـن وسـائـل بـايـد دوخته شده وسالم باشد.
6- پس از در آوردن پك ها از اتوكلاو بايد كاملا خشك باشد و با دست مرطوب پك ها جابه جا نشود.
7- درصورتي كه تست هاي اتوكلاو پس از استريليزاسيون تغيير رنگ نداده باشند بايستي از استفاده  ‌  ‌بسته عمل خودداري كرده و فورا با ثبت شماره اتوكلاو، تاريخ و نوع بسته عمل به مسئول اتـاق عـمل و مسئول كنترل عفونت اطلاع داده شود. 
8- هنگام تحويل ست ها و بسته هاي عمل كـلـيـه وسـائـل آن بـايـد كـنترل شود. در صورت مـشــاهــده آثــار كـثـيـفــي بــر روي آن هـا پـرسـنـل  C.S.Rبايستي آن ها را تميز كنند.
9- كليـه وسـائـل داخـل ست ها و بسته هاي عمل كه از بيرون آورده مي شوند. بايستي توسط پرسنل  C.S.Rكنترل و بسته بندي شود.
10- ديـش هـا و پـك هاي عمل توسط افراد غير‌مسئول به هيچ وجه نبايد بسته شود. 
11- از ورود افــــــراد مـــتـــفــــــرقــــــه بــــــه مـــحـــــل استريليزاسيون بايستي خودداري شود.
12- هنگام خروج از واحد كليه پرسنل بايستي كفش و لباس خود را تعويض كنند.                    
۱۳- هنگام كار از ماسك ودستكش استفاده شود.

كنترل عفونت در اتاق عمل

در كنترل و پيشگيري از عفونت ناشي از اتاق عمل بر اساس نظام مراقبت عفونت هاي بيمارستاني توجه  سه مورد زير به عنوان منشاء ايجاد عفونت بايد مدنظر باشند:

 1- بيمار
 2- پرسنل اتاق عمل
 3- محيط اتاق عمل

۱) بيمار
در مورد بيمار بايد مراقبت هاي قبل از عمل و آمادگي بيمار مد نظر باشد كه با فرايند هاي زير قابل اعمال است:

‌ارزيابی از نظر وجود عفونت
الف) قبل از عمل جراحي عفونت هاي ساير قسمت هاي بدن و دور از محل مشخص و تحت درمان قرار مي گيرد و اعمال جراحي الكتيو تا حل مشكل عفونت به تأخير انداخته مي شود.
ب) كنترل قند خون در بيماران مبتلا به ديابت
ج) تشويق به ترك مصرف سيگار 
د) از دادن محصولات خوني لازم براي بيمار دريغ نمي شود.
ه) وضــعــيـــت بــيــمـــار قــبـــل از عـمــل از نـظــر هپاتيت‌Bو HIV مشخص مي شود.
و) در صورتي كه بيمار چاق باشد قبل از عمل نسبت به كاهش وزن اقدام مي شود.

دوش گرفتن با آنتی سپتيک قبل از عمل جراحی
‌لازم اسـت بـيـمار شب قبل از عمل، دوش گرفته يا با مواد آنتي سپتيك حمام كند.

چيدن موی محل عمل
الف) موهاي محل عمل را مگر اينكه ايجاد مزاحمت براي عمل جراحي كند اصلاح نمي كنند.
ب) در صورت نياز به اصلاح اين كار بلافاصله قبل از عمل و با ماشين ريش تراش انجام مي گيرد.  

‌آماده كردن پوست بيمار در اتاق عمل
الف) قبل از آماده كردن پوست بيمار با مواد آنتي سپتيك به طور كامل محل و اطراف محل برش جراحي را شسته و تميز مي كنند.
ب) ماده آنتي سپتيك مناسب براي آماده كردن پوست  استفاده مي شود.
ج) اين مواد را دايره وار از محل عمل به طرف محيط جهت آماده كردن پوست به كار مي برند.
د) حتي الامكان اقامت قبل از عمل بيمار در بيمارستان را به حداقل مي رسانند.

‌درمان پرسنل آلوده يا عفونی
‌از شركت پرسنل جراحي آلوده يا عفونت يافته تا زمان بهبودي در عمل خودداري مي شود.

‌پيشگيری با آنتی بيوتيک قبل از عمل
الف) دادن آنتي بيوتيك به هيچ عنوان به معني جايگزيني اقدامات مناسب كنترل عفونت در انجام جراحي نيست.
ب) آنتي بيوتيك را فقط در مواردي به كار مي برند كه مشخص شده است از عفونت محل عمل جلوگيري خواهد كرد.
ج) از آنتي بيوتيك هاي بي خطر(safe) ،ارزان وباكتريسيد با طيف وسيع استفاده مي‌شود.
د) اولين دوز آنتي بيوتيك را در شروع جراحي تجويز مي كنند.
ه) سطح درماني آنتي بيوتيك را در سرم و بافت محل عمل تا پايان دوره عمل و چند ساعت بعد از عمل در سطح درماني نگه مي دارند.
و) پروفيلاكسي را براي مدت طولاني بعد از عمل ادامه نمي دهند.
ز) براي عمل سزارين پر خطر آنتي بيوتيك پروفيلاكسي را بلافاصله بعد از كلمپ كردن بند ناف به كار مي برند.
م) قبل از جراحي هاي انتخابي كولوركتال، با استفاده از تنقيه و مسهل، كولون را از نظر مكانيكي آماده مي سازند و روز قبل از عمل از مواد ضدميكروبي خوراكي غير قابل جذب در دوزهاي منقسم استفاده مي كنند.
ي) بـراي پـروفيـلاكسـي ضـدميكـروبـي بـه طـور معمـول از وانكـومـايسيـن استفاده نمي‌كنند.

۲) پرسنل اتاق عمل
1- شستشوي جراحي دست يا مالش جراحي دست (Surgical handrub) بايد قبل از عمـل تـوسـط پـرسنل اتاق عمل اجرا شود .شستشوي جراحي دست در تمام اعمال جراحي تهاجمي و  براي تمام پرسنل اتاق عمل شامل پزشكان، متخصصان بيهوشي و پرستاران لازم است.
2- ماسك جراحي استاندارد استفاده شود. در صورت مرطوب شدن و در بين اعمال جراحي بايد عوض شود. ماسك را نبايد از گردن آويزان كرد يا به جبيب گذاشت و دوباره استفاده كرد. ماسك هاي با كارائي بالا در موارد احتمال بيماري سل استفاده مي‌شود. 
3- گان و آپرون هاي ضد آب(پيش بند) از آلودگي بازوها،سينه و لباس پرسنل با خون و ساير مايعات بدن جلوگيري كرده و نيز از انتشار ارگانيسم از پرسنل به بيمارپيشگيري مي كند. تمام پرسنل اتاق عمل بايد از گان استريل استفاده كنند.
4- شان استريل براي ايجاد سدي بين فيلد جراحي و منبع بالقوه باكتري استفاده مي‌شود.
5- تيم جراحي بايد لباس هاي اتاق عمل شامل بلوز و شلوار پوشيده و روي آن گان بپوشند.
6- كلاه مخصوص اتاق عمل بايد استفاده شود.
7- براي پيشگيري از انتشار قطرات آلوده به چشم و بيني از محافظ چشم و صورت استفاده مي شود.
8- تعويض كفش انجام مي گيرد در صورت احتمال آلودگي با خون يا مايعات بدن چكمه غير قابل نفوذ آب پوشيده مي شود.
9- ناخن ها كوتاه شده و نبايد از ناخن مصنوعي استفاده شود و از آويزان كردن جواهرات به دست و انگشتان و ساعد اجتناب كرد.
10- دستكش  لاتكس استريل جراحي توسط پرسنل اتاق عمل پوشيده مي شود و در صورت آلودگي يا پاره شدن تعويض مي شود. پوشيدن دو جفت دستكش احتمال آلودگي دست با خون يا مايعات بدن را كاهش مي دهد.
11- در مواردي كه دستكش آلوده شده يا با دست برهنه تماس داشته يا تماس با هر چيز غير ‌استريل يا سوراخ شدن، نشت داشتن يا پارگي آن را تعويض مي كنند.
12- محوطه و محل عمل را مشخص و تا پايان عمل استريل نگه مي دارند.
13- مناسب ترين راه تكنيك جراحي را به بهترين روش به اجرا مي گذارند. كنترل خونريزي حين عمل و جابجائي آرام بافت محل عمل در كاهش عفونت بعد از عمل مؤثر خواهد بود.
14- در جراحي هاي پيوند و نيز در جراحي بيماران HBV، HCVو HIV مثبت از دو جفت دستكش استفاده مي شود.

۳) كنترل محيط اتاق عمل
حفظ سالم ترين محيط در محل انجام عمل:

a) اتاق اختصاصي براي انجام عمل جراحي و اقدامات تهاجمي يا وسايل و تجهيزات استريل مشخص مي شود.
b) ورود پرسنل به اتاق عمل  محدود مي شود.

موقعيت اتاق عمل

a) اتاق عمل بايد از محل اصلي رفت و آمد بيمارستان و كريدور هاي آن مجزا باشد.
b) امـكــان دسـتــرســي آســان بـه بخـش هـاي جراحي و اورژانس داشته باشد.
c) كف اتاق عمل از مواد مقاوم و ديوارهاي آن از مـواد قـابـل شـسـتـشـوي غـيـر قـابـل جـذب پوشيده شود.
d) اتاق عمل در ناحيه Aseptic قرار گيرد.

دما و رطوبت اتاق عمل

a) مناسب ترين ميزان رطوبت 55-50%
b) مناسب ترين دما يك درجه سردتر از محيط خـــــارج از اتـــــاق عــمــــل اســــت(18- 24 درجــــه سانتيگراد)

تهويه اتاق عمل
a) در اتـاق عـمـل سـيـسـتـم تهويه فشار مثبت برقرار مي شود.
b) حداقل 15 بار تعويض هوا در ساعت انجام شده و حداقل 3 بارآن بايد هواي تازه باشد.
c) ورود كـل جـريـان هـوا از سـمـت سـقف و خروج آن نزديك به كف زمين است.
d) تـمـام هـوا بـايـد فـيـلـتـر شـده گردش مجدد داشته و تازه باشد.
e) بــه مـنـظــور پـيـشـگـيــري از عـفــونــت زخـم جــــراحــــي از اشــعـــه مـــاوراي بـنـفـــش اسـتـفـــاده نمي‌‌شود.
f) بجز در مواقع عبور وسايل، پرسنل، و بيمار، درب هاي اتاق عمل بسته است.
g) بــراي انـجــام جــراحــي هــاي ايـمـپـلـمـنــت، ارتـوپـدي، استفـاده از اتـاق عمل هاي مجهز به هواي مافوق تميز مورد رسيدگي و مطالعه قرار دارد.

لوازم اتاق عمل
‌وسايلي نظير دستگاه ساكشن و ونتيلاتور بايد براي پيشگيري از آلودگي به طور متناسب انتخـاب شـود. وسـايـل به كار رفته بايد شمرده شـود، كمتـر مورد دستكاري قرار گيرد و براي استريل كردن به واحد استريل اتاق عمل فرستاده شود.
الـــف) تـمـــام وســايــل اتــاق عـمــل بــر اســاس دستورالعمل بايد استريل  شود.
ب) فقط در مواقعي كه بايد از وسايل مراقبت از بـيـمــار اسـتـفــاده شــود از روش فـلاش بـراي استريل كردن استفاده مي شود.

پاک كردن و گندزدائی سطوح محيطی
a) در مــواقـعـي كـه در حـيـن عـمـل جـراحـي، آلودگي قابل رويت سطوح يا تجهيزات با خون يـا سـايـر مـايعـات بـدن ايجـاد شـود قبـل از عمل جراحي بعدي از گندزدائي مناسب براي تميز كردن محل آلوده استفاده مي شود.
b) بعد از آخرين عمل جراحي كف اتاق عمل با ماده گندزداي مناسب تميز مي شود.

دفع زباله های اتاق عمل
a) به علت خطر انتقال بيماري هاي منتقله از طـريـق خـون زبـالـه هـاي اتـاق عمـل بـا كمتـرين دستكاري دفع مي شود.
b) مايعات بدن با پوشش حفاظتي مناسب مثل گان، اپرون و محافظ چشم  دفع مي شود.
c) لوازم نبايد قبل از فرستادن به واحد استريل اتاق عمل (TSSU) شسته شوند.
d) گازهاي مورد استفاده در كيسه هاي آلوده درست در محل استفاده قرار داده مي شود.
e) بقيه زباله هاي آلوده طبق امكانات موجود جابجا مي شود.

نمونه گيری ميكروبيولوژيک
نمونه گيري به صورت رايج از محيط اتاق عـمــل تــوصـيــه نـمــي شــود. فـقــط تحـت عنـوان تـحـقـيقات اپيدميولوژيك از سطوح محيطي يا هـواي اتـاق عـمـل نـمونه ميكروبيولوژيك تهيه مي‌شود.

آسپسی و تكنيک جراحی
الف) در زمان كار گذاشتن وسايل داخل عروقي (كاتترمركزي) يا كاتترهاي بيهوشي نخاعي يا اپيدورال يا در زمان توزيع و مصرف داروهاي داخل وريدي اصول آسپسي رعايت شود.
ب) وسايل و محلول هاي استريل را بلافاصله قبل از مصرف روي يكديگر سوار يا مخلوط نمي كنند.
ج) به بافت ها به آرامي دست مي زنند، هموستاز مؤثري بر قرار مي كنند، نسوج مرده و جسم خارجي را به حداقل مي رسانند و فضاي مرده در محل جراحي را از بين مي برند.
د) در صورتي كه محل جراحي به شدت آلوده باشد بستن پوست را در مرحله اول به تأخير مي اندازند يا محل انسزيون را باز  گذارند تا در مرحله بعدي ترميم شود. 
ه) اگر درناژ لازم باشد از درن ساكشن بسته(هموواگ) استفاده مي شود. درن را در محل انسزيون جداگانه و دور از انسزيون محل عمل جراحي قرار مي دهند. هر چه سريع‌تر درن را خارج مي كنند.

مراقبت از انسزيون بعد از عمل جراحی
الف) اگر انسزيون در مرحله اول (زمان جراحي) بسته (بخيه) شده است،بعداز عمل به مدت 24 تا 48 ساعت از پانسمان استريل استفاده مي كنند.
ب) قبل و بعد از تعويض پانسمان و در صورت هر گونه تماس با محل جراحي دست‌ها شسته مي شود.
ج) اگر نياز به تعويض پانسمان محل انسزيون باشد از روش استريل استفاده مي شود.
د) در رابـطــه بــا مــراقـبـت صحيـح از محـل انسـزيـون عـلائـم عفـونـت زخـم و لـزوم گزارش‌دهي چنين علايمي ، به بيمار و خانواده وي آموزش داده مي شود.

نخ های بخيه

تمام اعمال جراحي با ايجاد زخم عمدي در بافت آغاز مي شود . پس از جراحي، بستن مناسب و نگهداري مطلوب ناحيه جراحي، مهم‌ترين فاكتور در ترميم مناسب بافت ها و موفقيت جراحي است. هدف جراحان نيز به حداقل رساندن اختلالات ظاهري، ترميم بهتر و در نتيجه دستيابي سريع تر به عملكرد طبيعي در ناحيه جراحي است. آگاهي از نحوه مراقبت از زخم و روند ترميم بسيار اهميت دارد . به همين دليل، داشتن اطلاعاتي در مورد نخ بخيه مناسب يا مواد شبه بخيه اي كه در ترميم بافت ها به دنبال جراحي به كار مي روند يك اصل اساسي در جراحي به شمار مي رود. بخيه ها به علت تفاوت در تركيب، پاسخ هاي التهابي متفاوتي در بافت ها ايجاد مي كنند.

محققان نشان داده اند كه هر چه تجمع سلول هاي التهابي در بافت همبند اطراف نخ بخيه يا به عبارت ديگر واكنش بافتي كمتر باشد، تشكيل بافت پوششي سريع تر و ترميم زخم بهتر خواهد بود از آنجا كه ممكن است پاسخ التهابي ايجاد شده توسط نخ بخيه موجب تأخير در ترميم زخم شود ، بنابراين ميزان واكنش بافتي نسبت به جنس نخ بخيه يكي از فاكتورهاي بسيار مهم در انتخاب بهترين ماده براي بستن زخم از ميان انواع مختلف نخ بخيه به شمار مي رود. مطالعات مختلف نشان داده است كه انواع نخ بخيه پاسخ هاي التهابي متفاوتي در مخاط دهان ايجاد مي كنند. همچنين نشان داده شده كه واكنش مخاطي ناشي از آسيب روز اول  ورود سوزن به بافت براي تمام نخ ها مشابه است چرا كه اندازه سوزن به كاررفته تقريبا مشابه بوده است. لذا تفاوت باليني موجود در التهاب مخاطي بين نخ بخيه ها، در اين دوره زماني مربوط به نوع نخ بخيه است. اين تفاوت همچنين مي تواند به توانايي متفاوت در تجمع دبري ، پلاك ميكروبي و جريان يافتن ميكروارگانيسم ها به داخل كانال بخيه بستگي داشته باشد  لذا داشتن اطلاعاتي در مورد واكنش مخاطي نسبت به انواع نخ بخيه مورداستفاده، ارزشمند است. نخ بخيه بايد با حداقل صدمه و پاسخ بافتي ترميم اوليه در بافت بريده شده را ايجاد كرده و تا حد امكان اسكار ايجاد نكند. مشكل عمده در بافت هاي دهان كه آن را از ساير مناطق بدن متمايز مي‌سازد، غوطه ور شدن دائمي نخ و مسير بخيه در بزاق است كه حاوي بسياري از ميكرو ارگانيسم ها است كه مي توانند به بافت هاي زيرين وارد شوند لذا محيط دهان يكي از مناطق خاص بدن است كه هنگام جراحي بايستي آناتومي، فيزيولوژي وخصوصيات ذاتي آلودگي آن مدنظر قرار گيرد. اگر در فرايند ترميم، بخيه ها خيلي زود برداشته شوند، زخم تحت كشش احتمالا دوباره باز خواهد شد . اگربخيه ها به مدت بسيار طولاني باقي بمانند مسير عبور نخ بخيه ممكن است به صورت دائمي با بافت پوششي پوشيده شود همچنين در طولاني مدت بخيه ها نقش مفيدي ندارند و آلودگي مخاط زيرين ر ا افزايش مي دهند، از اين رو براي برداشتن نخ بخيه، زمان هاي كوتاه تري كه طي آن مقاومت كافي در برابر جدا شدن بافت هاي بخيه شده فراهم آمده است، پيشنهاد مي شود. نخ بخيه سيلك، چند رشته اي و غيرقابل جذب است و به دليل راحتي استفاده و ارزاني قيمت در گذشته به طورگسترده اي مورد استفاده قرار مي گرفت اما با توجه به مطالعات بسياري كه در اين زمينه انجام شده است، طبيعت چند رشته اي آن موجب آلودگي زخم، تجمع باكتري و خرده هاي مواد غذايي در سطح و در نتيجه التهاب اطراف زخم و تأخير در ترميم مي شود بنابراين امروزه نخ بخيه مناسبي براي جراحي اندودنتيك محسوب نمي شود و اسـتـفــاده از بـخـيــه‌هــاي تــك رشـتــه اي تــوصـيـه مي‌شود. نخ بخيه‌هاي چند رشته اي و آن‌هايي كـه تـعـداد گـره بـيـشـتـري نـيـاز دارنـد، نـسـبـت بـه تك‌رشته‌اي ها تمايل بيشتري به جذب مايعات دهان و به دنبال آن ميكروارگانيسم ها در طول كـانـال بخيـه بـه سمت بافت همبند دارند. حتي باكتري هاي غيرمتحرك نيز ازدرون بخيه هاي چند رشته‌اي منتقل مي شوند. 
نخ هاي بخيه جراحي ، نخ هاي تك يا چند فيلامنتي استريل است كه نقش در كنار هم نگه داشتـن بـافـت هـاي مجـروح را تا زمان بهبودي آن‌ها به عهده دارند . اين نخ هاي معمولا براي بخيـه زدن بـريدگي يا برش هاي جراحي مورد استفاده قرار مي گيرند يا اينكه به عنوان شريان بند (لگاتور) بدون استفاده از سوزن براي گره زدن انتهاي رگ ها يا مجرا هاي ديگر جهت جلوگيري از خونريزي يا نشت مايعات ديگر مورد استفاده قـرار مـي گيـرند . نخ هاي بخيه جراحي ممكن است داراي پوششي از چربي-فلوئورو كربن ها و سيليكن ها باشند . اين پوش‌ها براي كاهش خــاصيـت مـويينـه و بهبـود خـواص ديگـر انجـام مي‌شود .نخ هاي چند فيلامنتي ممكن است به صورت صاف يا بافته شده (قيطان) مورد استفاده قرار بگيرد. نوع قيطاني از نظر كاركرد راحت تر بوده و گره پايدارتري دارد. نخ هاي بخيه صاف در مقابل از نظر عبور از بافت راحت تر عمل كرده و همچنين راحت از بافت بيرون كشيده مي شوند .  اين نوع نخ ،كشش بافت با خود را ندارد.

نخ هاي بخيه به دو گروه تقسيم مي شوند:

‌1- نخ های بخيه قابل جذب 
در نــوع قــابــل جــذب اجـزا مـي تـوانـد از هـم متـلاشـي شـود و اين از بين رفتن در بافت بدن صورت مي گيرد و معمولا بعد از دو تا شش ماه ناپديد مي شود.

2- نخ های بخيه غير قابل جذب 
نــوع غـيــر قــابــل جــذب در مـقــابــل تـخــريــب بيولوژيك مقاوم بوده و به عنوان يك جسم خارجي در محل باقي مي ماند تا آنكه از محل دور شده يا آنكه توسط بافت به بيرون فرستاده مي شود .براي توليد نخ بخيه ممكن است از  الياف فلزي،  الياف طبيعي (كتان، ابريشم، پنبه )، كولاژن  و همچنين الياف مصنوعي استفاده شود. در اين بين نخ هاي بخيه فلزي قوي‌ترين و انواع طبيعي ضعيف ترين هستند.

نخ های تهيه شده از روده حيوانات و كولاژن بازيافته
روده كوچك حيوانات كه اساسا از پروتئين كولاژن تشكيل مي شود مورد استفاده نخ بخيـه است. اين نوع نخ بخيه كه به ندرت براي بخيه زدن پوست مورد استفاده قرار مي‌گيرد توسط بافت جذب مي شود.سرعت جذب به نوع بافت بستگي دارد و تا زماني كه نخ هاي بخيه پلي گلوكوليك اسيد توليد شد به عنوان تنها نخ بخيه قابل جذب به كار مي‌رفتند.نخ بخيه كولاژن بازيافته شده از طريق ترريسي تعليق همگن كولاژن خالص تهيه شده اند .كولاژن از تاندون حيوانات گرفته مي شود .كاربرد اين نوع نخ بخيه كه مي‌توان آن را به صورت بسيار ظريف توليد كرد مربوط به جرا حي هاي چشم است.

نخ های بخيه مصنوعی قابل جذب
نخ هاي بخيه مصنوعي قابل جذب مثل دكسون (Dexon) در سال 1970 از طريق گليكونيك اسيد و سپس كشش آن تهيه شدند . اين نوع نخ در مقايسه با نخ هاي تهيه شده از روده از نظـر خـواص فيـزيكـي، جذب و بيولوژيك بسيار يكنواخت تر و همچنين استحكام گره اوليه آن بالاتر است.

نخ بخيه ابريشمی
اين نوع نخ قابل جذب نيست اما از لحاظ كاركرد در نوع خود بهترين است . اين نوع نخ، سپس صمغ گيري شده و به رنگ مشكي درآمده و سپس با لايه اي از واكس يا سيكيكن در آورده مي شود. اين نوع نخ اگر چه غير قابل جذب است اما بعد از شش ماه باقي ماندن در بدن ثلث استحكام خود را از دست داده و ممكن است  در نهايت كاملا جذب شود.

نخ های پنبه ای و كتانی
نخ بخيه پنبه اي از تابيدن الياف نسبتا بلند تهيه مي شود داراي گره اي پايدار بوده و اما ضعيف‌تر از ساير نخ ها است. نخ بخيه كتاني به مقدار زياد كاربرد ندارد. از بيشترين كاربردهاي آن مي توان در جراحي هاي روده نام برد.

نخ های بخيه پلی استری 
اين نوع نخ ها غير قابل جذب هستند. فيلامنت هاي پلي اتيلن تر فتالات ، از قويترين نخ هاي بخيه غير قابل جذب به شمار مي رود و استحكام خود را براي مدت زمان طولاني در بدن حفظ مي كند . لذا از اين نوع فيلامنت براي تهيه پروستز هاي لوله اي شكل جهت جـايگـزيـن شـريان به صورت بافته شده به كار مي رود. كابرد نخ هاي پلي‌استري در جراحي‌هاي قلب وعروق بسيار متداول است.

نخ های بخيه پلی الفينی
فيلامنت هاي پلي اتيلن سنگين و همچنين پلي پروپيلن ايزو تاكتيك از سال هاي اوايل 1960 به عنوان نخ بخيه مورد استفاده قرار گرفته است. اين نوع نخ بسيار بي اثر بوده و بر خلاف پلي اميد ها تحت تاثير تخريبي مايعات بافتي قرار نمي گيرد . استحكام گره نخ پلي اتيلني مشابه نخ ابريشمي است و از نخ پلي پرو پيلني نرم تر است . نخ هاي پروپيلني از نظر استحكام گره ، مشابه نايلون بوده و مقاومت بالايي در مقابل خستگي دارد و در جراحي هاي قلب و عروق مورد استفاده قرار مي گيرد. نخ هاي بخيه پلي‌اتيلني و پلي پروپيلني در تعمير پوست و همچنين برش شكم به كار گرفته مي شوند.

 مؤلف: مهندس سرور بهبهانی ، مهندس محمد كريمی مريدانی

 

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، آشنایی با اتاق عمل ، آشنایی با تجهیزات اتاق عمل ، مرکز استریل (CSR) ، استرلیزاسیون ، کنترل محیط اتاق عمل ، لوازم اتاق عمل ، دفع زباله های اتاق عمل ، تکنیک جراحی ، بخیه ، نخ های بخیه