پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

آشنایی با سل کانتر (آنالایزر هماتولوژی)

آنالایزرهای هماتولوژی یا سل كانترها ، دستگاه های تمام اتوماتیكی هستند كه برای اندازه گیری كمی پارامترهای خون در آزمایشگاه های پزشكی مورد استفاده قرار می گیرند. وظیفه اصلی این دستگاه ها تهیه گزارش سریع و دقیق به روشی ساده از پارامترهای اصلی خون است ، به نحوی كه نمونه های غیر طبیعی از نمونه های طبیعی تفكیك گردیده و جهت انجام بررسی های بیشتر آنها از روش های متداول دیگر كمك گرفته می شود.

اجزای اصلی سل كانتر
سل كانترها معمولا از سه بخش اصلی هیدرولیك ، پنوماتیك و الكترونیكی تشكیل می گردند.

وظایف سیستم هیدرولیک:
وظایف سیستم هیدرولیك شامل برداشت محصول های مورد نیاز دستگاه و نمونه خون یا Aspirating ، تخلیه محلول ها یا خون برداشت شده یا Diapensing ، رقیق سازی نمونه یا Diluting، مخلوط كردن نمونه و محلول ها یا Mixing و افزایش محلول لیز كننده یا Lysing است.

وظایف سیستم پنوماتیک:
وظیفه اصلی سیستم پنوماتیك تولید خلاء یا فشار ثابت جهت كنترل دریچه ها و همچنین كنترل حركت محلول ها و نمونه در داخل سیستم هیدولیك است .

وظایف سیستم الکترونیکی:
این سیستم توسط یك ریز پردازنده (میكروپروسسور) كنترل می شود و وظایف زیر را به عهده دارد:
1- اندازه گیری وپردازش سیگنال های حاصل از تغییر امپدانس
2- محاسبه و انتقال نتایج به چاپگر یا هر خروجی دلخواه در سیستم
3- ترسیم گراف پارامترهای اصلی
4- كنترل زمان اندازه گیری و توالی تست ها
5- اجرای برنامه Q.C و كالیبراسیون سیستم
6- ذخیره و بازیابی (Save & Load) نتایج

محلول ها و مواد مورد نیاز در دستگاه سل كانتر
الف) محلول ایزوتون یا Diluent: برای رقیق كردن خون از یك محلول ایزوتونیك كه می تواند محیطی شبیه پلاسمای خون را تأمین نماید ، استفاده می شود . بدین ترتیب كه یك رسانای مناسب جهت شمارش سلول های خونی ایجاد می گردد.
ب) محلول لیز كننده یا Lyse: از این محلول برای از بین بردن غشای سلول های قرمز در كاپیلاری مخصوص شمارش WBC استفاده می شود ، بدین ترتیب تداخل اندازه بین سلول های قرمز و سفید در شمارش آنها از بین می رود . همچنین از جذب نوری مخلوطی كه از لایزوهموگلوبین تشكیل گردیده است ، برای اندازه گیری غلظت هموگلوبین استفاده می شود.
ج) محلول شستشو یا Rinse: محلول شستشو نوعی دترجنت است كه برای شستشوی تیوب ها و كاپیلاری ها و مرطوب نگه داشتن آنها پس از هر سیكل اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرد .
د) محلول شستشوی آنزیماتیك یا E – Z Cleanser: یك محلول آنزیمی مخصوص است كه برای پاك كردن بهتر تیوب ها وكاپیلاری به صورت روزانه مورد استفاده قرار می گیرد (قبل از خاموش كردن دستگاه) و ضرری برای قسمت های پلاستیكی دستگاه ندارد.
ه) محلول پاك كننده پروب ها یا Probe Cleanser: از این محلول برای پاك كردن و حل كردن لخته خون های به جای مانده در پروب ها و تیوب ها و كاپیلاری دستگاه استفاده می شود و معمولا این محلول باید 15 دقیقه در این مسیرها قرار گیرد تا مؤثر واقع شود.
و) كالیبراتور: یك محصول خنوی با پارامترها و مقادیر مشخص و ثابت است كه به صورت تجارتی و مطابق با استانداردهای مرجع پزشكی تولید می شود و از آن برای كالیبره كردن دستگاه سل كانتر استفاده می شود.
ز) كنترل: یك محصول خونی با پارامترها و مقادیر مشخص وثابت است كه به صورت تجارتی در سه نوع Low ، Normal و High تولید می شود. خون كنترل باید روزانه برای چك كردن عملكرد دستگاه سل كانتر مورد استفاده قرار گیرد.

اصول شمارش سلول های خونی
نمونه رقیق شده مورد اندازه گیری توسط یك فشار منفی به داخل روزنه WBC و RBC مكش می شود. در سیستم اندازه گیری ، یك لوله شیشه ای دقیق كه لوله اندازه گیری نامیده می شود ، وجود دارد كه وظیفه آن كنترل ثابت بودن حجم نمونه مورد اندازه گیری در طول یك سیكل شمارش است. در بالا و پایین این لوله اندازه گیری دو سنسور نوری قرار داده شده كه فاصله بین این دو سنسور ، حجم نمونه مورد اندازه گیری را مشخص می نماید و از آنجایی كه این فاصله همیشه ثابت است ، حجم های اندازه گیری شده در دیسك های مختلف شمارش نیز ثابت است.
سلول های سفید خون (WBC) ، سلول های قرمز خون (RBC) و پلاكت ها به روش امپدانس الكتریكی شمارش شده و سایز بندی می شوند. این روش بر اساس اندازه گیری تغییرات در مقاومت الكتریكی بین دو الكترود مثبت و منفی پایه گذاری شده است. شایان ذكر است كه تغییرات در مقاومت الكتریكی بین دو الكترود ، ناشی از عبور ذرات و سلول های خونی با اندازه های مختلف از روزنه بین الكترودهای مثبت و منفی است. الكترودها در زیر سطح محلول در دو طرف یك روزنه كه Aperture نامیده می شود ، قرار داده شده اند و تشكیل یك مسیر الكتریكی را می دهند.
سلول های خونی دارای اندازه های مختلفی هستند. بر اساس این اندازه ها ، هر سلول كه از درون روزنه عبور نماید موجب افزایش امپدانس الكتریكی بین دو الكترود می شود. بدین ترتیب می توان امپدانس های ایجاد شده را به سلول های مشخص نسبت داد.
دستگاه سل كانتر سلول های خونی را به تنهایی شمارش و بر اساس اندازه دسته بندی می نماید. حجم مشخصی از نمونه رقیق شده آماده قرائت از روزنه 70 میكرومتری RBC و نیز از روزنه 100 میكرومتری WBC عبور نموده و شمارش انجام می گیرد. همچنین یك سیستم نوری برای قرائت هموگلوبین در دستگاه سل كانتر طراحی شده است. این سیستم دارای دو سنسور نوری است. وقتی محلول آماده شمارش از سنسور بالایی عبور می نماید ، سیكل شمارش آغاز می گردد و با عبور از مقابل سنسور پایینی این سیكل خاتمه می یابد ، لذا در كلیه سیكل های شمارش حجم ثابت و مشخصی از محلول آماده شمارش می شود. بنابراین اگر یك حباب و یا یك لخته خون در محلول آماده وجود داشته باشد ، سیستم سریعا اخطار می دهد و اپراتور متوجه خطا در شمارش می گردد.

سیستم نوری جهت اندازه گیری و ثبت حجم اندازه گیری Dilution

در خون كامل سلول ها بسیار نزدیك به یكدیگر هستند ، بنابراین برای جداسازی و روان سازی آن باید از یك محلول رقیق ساز ایزوتونیك استفاده كنیم. در سل كانترهایی كه به روش امپدانس الكتریكی كار می كنند ، به دو روش می توان سیكل اندازه گیری را آغاز نمود: روش اندازه گیری خون كامل و روش اندازه گیری خون رقیق شده.

- روش اندازه گیری خون كامل
در این روش 13 میكرولیتر از خون كامل توسط دستگاه مكش می شود ، سپس با 5/3 میلی لیتر محلول ایزوتون رقیق می گردد (269 : 1 نسبت رقیق سازی اولیه). سپس این محلول رقیق شده اولیه به دو قسمت تقسیم می گردد:
الف) 6/15 میكرولیتر از محلول رقیق شده اولیه مكش می شود و با 6/2 میلی لیتر محلول ایزوتون مجددا رقیق می گردد (رقیق سازی ثانویه 44833 : 1). این محلول برای شمارش سلول های قرمز خون (RBC) و پلاكت ها (PLT) مورد استفاده قرار می گیرد .
ب) بقیه محلول رقیق شده با نیم میلی لیتر محلول لایز تركیب می شود (نسبت رقیق سازی ثانویه 308 : 1). این محلول برای شمارش سلول های سفید (WBC) و اندازه گیری غلظت HGB مورد استفاده قرار می گیرد.

- روش اندازه گیری خون رقیق شده
در این روش اپراتور ابتدا 20 میكرولیتر از خون كامل را با 6/1 میلی لیتر محلول ایزوتون رقیق می سازد (نسبت رقیق سازی خارجی 80 : 1) ، سپس 7/0 میلی لیتر از محلول رقیق شده خارجی توسط دستگاه مكش می شود و مجددا با 5/2 میلی لیتر محلول ایزوتون رقیق می گردد (نسبت رقیق سازی اولیه در داخل دستگاه 366 : 1) ، سپس این محلول رقیق شده اولیه به دو قسمت زیر تقسیم می گردد:
الف) 8/24 میكرولیتر از محلول رقیق شده اولیه مكش شده و مجددا با 3 میلی لیتر محلول ایزوتون رقیق
می گردد (نسبت رقیق سازی ثانویه 44274 : 1). این محلول برای شمارش های RBC و PLT مورد استفاده قرار می گیرد.
ب) بقیه محلول رقیق شده اولیه با 36/0 میلی لیتر محلول لایز تركیب شده و برای شمارش WBC و اندازه گیری غلظت HGB مورد استفاده قرا می گیرد (نسبت رقیق سازی ثانویه 366 : 1).
هنگامی كه سلول های خون از روزنه مخصوص شمارش عبور می نمایند ، به طور لحظه ای تغییراتی در امپدانس و الكترود مثبت و منفی دو طرف روزنه ایجاد می شود و چون این تغییر امپدانس ارتباط مستقیمی با اندازه سلول عبور كرده دارد ، می توان امپدانس های ایجاد شده را به نوع سلول ارتباط داد.

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، Cell Counter ، آشنایی با Cell Counter ، سل کانتر ، آشنایی با سل کانتر ، آنالایزر هماتولوژی ، آشنایی با آنالایزر هماتولوژی