بهداشت محیط در داروخانه (بخش دوم)

بهداشت محیط در داروخانه

حفظ سلامت و بهداشت در محیط داروخانه به دلیل ویژگی تماس با بیمار ، دشواری‌های خاص خود را دارد. از یک سو اقدامات پیشگیری از سرایت بیماری‌ها و انتشار عفونت و از سویی آموزش رعایت اصول بهداشتی برای پرسنل داروخانه مطرح است.
-  ‌استفاده از روپوش برای پرسنل داروخانه جهـت جلوگیری از انتشار بیمـاری و رعایت بهداشت فردی
- ‌تمیز کردن سطوح میز کار و قفسه‌ها و کف داروخانه به طور مرتب
- ‌حفظ بهداشت و دمای یخچال و رعایت زنـجیره سرد برای واکسن‌ها و سایر داروهای یخچال
- ‌استاندارد بودن دما ، رطوبت ، نور ، قفسه‌ها و انبار دارویی

بهداشت حرفه ای
هدف از بهداشت حرفه‌ای ارتقاء و نگهداری بـالاتریـن درجه رفاه جسمی و اجتماعی برای پـرسنل به منظور پیشگیری از بیماری و حفظ بالاترین درجه رفاه جسمی، روانی و اجتماعی است.
- ‌پـیـشگیری از بـیماری ها: واکسیناسیون علیـه بیمـاری‌های شایع به خـصوص هپاتیت‌های B , C و آنفلوانزا
- ‌توصـیـه بـه معـاینـات پـزشکی متنـاوب و بیماریابی
- ‌تـدابیر بهداشتی برای جلوگیری از سایر بیماری‌های واگیر نظیر رعایت بهداشت فردی ، استفاده از ماسک ، دستکش و ...
- ‌وجـود امکـانات کـمـک‌های اولـیـه و مراقـبـت‌هـای اورژانـس. تـمامی کارکنان داروخانه بهتر است کمک‌های اولیه را در حدی آموزش ببینند که قادر به انجام بعضی اقدامات در هـنگام بروز حوادث یا سوانح اورژانـس باشند.
- ‌استفاده از میز و صندلی استاندارد و انجام حـرکـات نـرمشی ساده در محـل کار برای جلوگیری از خستگی و ایجاد دردهای مفصلی گردن ، پشت و کمر 
- ‌ارائه برنامه‌های آموزشی ایمنی و بهداشت شغلی برای کارکنان و فراهم آوردن مهارت‌های شغلی و ارتقاء دانش آنان در زمینه کاری خود برای کاهش احتمال خطاهای دارو پزشکی و محاسباتی
- ‌ایجاد محیط آرام و بدون تنش ، ایجاد فرصت پیشرفت و افزایش مهارت و امنیت شغلی و مهارت‌های ارتباط و مشاوره

خطاهای دارویی (Medication Errors)
خطای دارویی عبارت است از هر گونه رویداد قابل پیشگیری که ممکن است باعث یا منجر به مصرف نامناسب فرآورده دارویی یا ایجاد اثرات زیان آور در بیمار شود. خطای دارویی ممکن است به نحوه عملکرد شاغلان حرف پزشکی ، فرآورده‌های دارویی ، سیـسـتـم‌هـا و فـرایـندها از جمله نـسخه نویـسی (prescribing) ، دسـتـور دارویی (order communication) ، برچسب فرآورده‌های دارویی (labeling) ، بـسته بندی (packaging) ، نام‌گذاری (nomenclature) ، ترکیب نمودن داروها (compounding) ، نسخه پـیـچی (dispensing) ، تـوزیع (distribution) ، تجویز دارو (administration) ، آموزش (education) ، پایش (monitoring) و مصرف فرآورده (use) مربوط باشد.
طبـق تعـریـف JCAHO ، هـر حادثـه قـابل جلوگیری را که ممکن است سبب مصرف نامناسب دارو در بیمار شود (‌در حالی که درمان بیمار تحت کنترل مراقبین سلامت است‌) خطای دارویی می گویند.
بررسی‌ها نشان داده اند که این اشتباهات اثرات مضری بر سلامت جامعه دارند. بر اسـاس آخـریـن تحقیقـات ، فقط در کشور امریکا سالیانه حدود 1/5 میلیون نفر به دلیل اشتباهات دارویی آسیب می بینند و حتی در برخی از موارد این اشتباهات به مرگ بیمار منجر می شوند.
نتایج تحقیقی که در سال 1996 انجام شد نشان داد که سالیانه حدود 7000‌ نفر در امریکا جان خود را به دلیل اشتباهات دارویی از دست می دهند. این خطر تا آن زمان نادیده گرفته شده بود ولی به دنبال این گزارش ، فعالیت‌ها و تحقیقات در این زمینه شدت گرفت. همچنین نتایج مطالعه ای که در انستیتویی دارویی در امریکا انجام شده است حاکی از آن است که این تلفات ، سالانه هزینه ای معادل با 17 تا 29 میلیون دلار را به خود اختصاص داده اند. همچنین نتایج آخرین پژوهش‌ها نشان می دهند تنها در کشور امریکا سالیانه 400 هـزار آسیـب قـابل پیشگیری بـه دلیـل اشتباهات دارویی در بیمارستان‌ها اتفاق می‌افتند و این آسیب‌ها چیزی 8 میلیارد دلار خسارت به جامعه آن کشور وارد می کنند.
بررسی‌های دیگر در بخش بستری در بیمارستان‌ها نشان داده اند که به طور متوسط روزانه یک اشتباه دارویی برای هر بیمار اتفاق می افتد و بیشترین علت آن به زمان تحویل دارو مربوط می شود. موارد دیگر نیز به دلیل مسائلی نظیر اشتباه در نام دارو، ارائه دوز نادرست و عدم تحویل میزان دقیق داروها و استفاده از داروهای مشابه ایجاد شده بود. شلوغی بیمارستان‌ها و کمبود پرسنل بیمارستان نیز از جمله دلایل این مسئله بودند.
نتـایج تحقیقات اخیر نشان داده است که بیشترین مـوارد اشتباهات دارویی در بیمارستان‌ها در خصوص داروهایی نظیر انسولین ، مورفین ، کلرید پتاسیم و داروهای ضد انعقادی (‌هپارین و وارفارین) روی می دهند. داروهای فوق ، داروهایی مهم و حیاتی هستند و مصرف اشتباه آن‌ها می تواند موجب آسیب جدی به بیمار شود. 
خطاهـای دارویی شایع ترین نوع خطاهای پزشکی در کشور است که بر اساس یافته‌های تحقیقاتی بیشترین خطاهای دارویی توسط پرستاران و در هنگام تجویز دارو به بیمـاران صـورت می گیرد. در دسترس قرار دادن منابع به روز نظیر کتاب‌های معتبر فارموکولوژی ، آموزش کافی پرستاران ، توجه دقیق مصرف کنندگان به تاریخ مصرف ، اجتناب از عدم استفاده از علائم اختصاری و نوشتن کامل و دقیق نام داروها از مهم ترین عوامل کاهش این خطاها هستند. توصیه به توجه به دستورات برچسب دارویی ، بررسی حساسیت دارو ، آموزش نوع مصرف به بیمار ، ایجاد امکانات و تجهیزات مناسب جهت آماده سازی داروها از قبیل نور کافی ، ارائه و تحویل داروها توسط دکتر داروساز و نظارت صحیح بر نحوه توزیع داروها از دیگر عوامل مؤثر در کاهش خطاهای دارویی هستند.

دلایل رخداد خطاهای دارویی
محققان عنوان کردند که خطاهای دارویی اغلب به علت چند درمانی اتفاق می افتند که این مسئله نه تنها سبب آسیب به بیمار می شود ، بلکه سیستم و نظام سلامت را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. این خطاها به دو دسته خطاهای فعال و خطاهای غیر فعال تقسیم می‌شوند. خطاهای فعال یک اثر فوری ایجاد می کنند مانند اثر یک شلوغی و ترافیک در هنگام رانندگی. خطاهای غیر فعال یا تأخیری (حادثه ای که منتظر وقوع آن هستید) خطاهایی هستند که نتایج آن‌ها در درازمدت ایجاد می شود. بیشتر خطاهای دارویی از نوع تأخیری هستند و علل این گونه خطاها معمولا قابل شناسایی بوده و می توانند قبل از آن که اتفاق بیافتند اصلاح شوند. به عنوان مثال اگر علت خطای دارویی بدخطی نسخه پزشک باشد ، داروساز می تواند با دقت بیشتر و تماس با پزشک مربوطه از بروز این نوع اشتباه جلوگیری کند.

شایع ترین اشتباهات دارویی

‌خوانا نبودن نسخ پزشکان
علل بیشتر خطاهای دارویی ناشی از بدخطی و طرز نوشتن و یا استفاده از اختصارات ناآشنا و غیر معمول در نسخه است. متأسفانه ناخوانا بودن خط پزشکان می تواند منجر به اشتباه پرسنل داروخانه یا بیمارستان در خواندن صحیح نسخه پزشک و اشتباه در ارائه داروی صحیح یا دز مناسب شود.
 
‌تشابه اسمی داروها
تحویل داروی اشتباه به دلیل شباهت‌های اسمی داروها به ویژه در داروخانه هایی که دارو توسط نسخه پیچ (‌و نه دکتر داروساز)‌ به بیمار تحویل می شود ، زیاد اتفاق می افتند. از جمله این اشتباهات می توان به تشابه اسمی داروهایـی نـظـیر فـلوماکس بـا فـوزاماکس و آمفوتریسین با آمپی سیلین اشاره کرد که موارد مصرف کاملا متفاوتی دارند.

عدم آگاهی بیمار از نحوه مصرف دارو
در خیلی از موارد بیماران دستور مصرف یا حتی نحوه صحیح مصرف یک دارو را نمی دانند و علی رغم عدم آگاهی کافی ، در مورد آن سؤال نـمی پرسند. به عنوان نمونه ، برخی از بیماران مـبـتلا بـه آسم روش صـحـیـح استفـاده از اسپری‌های درمانی آسم را نمی دانند و آن را به طور اشتباه مصرف می کنند. مثلا برخی از این افـراد بـه جـای آن کـه اسپری را مستقیماً داخل دهانشان قرار دهند ، آن را به سمت هوای بیرون تخلیه و شروع به استنشاق آن در هوای بیرون می‌کنند. نتیجه این عمل ، نرسیدن مقدار کافی دارو به بدن بیمار و خطر بروز عوارض بیماری خـواهـد بـود. مثال دیگر استفـاده خـوراکـی از محلول های موضعی است که بیمار به اشتباه به عنوان یک شربت خوراکی از آن استفاده می کند.

وجود داروهای مشابه و اشکال در شکل و بسته بندی داروها
بـسیـاری از داروهـا بـسته بـندی یـا اشکال مشابهی دارند. حتی در برخی از موارد دیده شده کـه یـک داروی خاص بـا غلظت‌های متفاوت دارای بسته بندی یا اشکال مشابهی است. این مسئله می تواند منجر به ارائه اشتباه دارو به ویژه در بیمارستان‌ها یا به هنگام مصرف دارو توسط بیمار شود.

اعتماد به اطلاعات افراد ناآگاه یا مصرف خودسرانه دارو
در بازار غیر دارویی یا حتی دارویی ، موارد زیـادی از جمله داروهای گیاهی ، مکمل‌های غذایی و سایر مواردی که فاقد اطلاعات جامع و کافی در خصوص جنبه‌های مختلف تجویز و مصرف و استانداردهای کیفیت هستند ، وجود دارنـد. بـسیـاری از این مـوارد دارای عوارض جانبی زیادی بوده و از آن مهم تر این که می توانند موجب تداخلات جدی و مهم با سایر داروهایی شوند که بیمار در حال مصرف آن‌ها است. لذا مصرف این گونه داروها می توانند درصد قابل توجهی از خطاهای دارویی را به خود اختصاص دهند.

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، بهداشت محیط ، داروخانه ، دارو ، خطاهای دارویی ، مصرف دارو