تجهيزات مراقبت های ويژه نوزادان (NICU)
مقدمه ای بر مراقبت های ويژه نوزادان
در سال 1928 دكتر Walter Dandy نخستين بخش مراقبت ويژه جهت بيماران بعد از اعمال جراحي اعصاب را در بيمارستان جان هاپكينز تأسيس كرد. با توجه به نتايج مطلوب اقدام و تحقيقات انجام شده در روند درماني بيماران در سال 1958 براي نخستين بار بخش مراقبت ويژه با پرسنل آموزش ديده و امكانات ويژه جهت درمان و مراقبت بيماران پرخطر در ايالات متحده آمريكا در بيمارستان جان هاپكينز تأسيس شد. به تدريج ديگر بيمارستانها نيز اقدام به تأسيس بخشهاي مجزا و مجهز براي مراقبت از بيماران كردند. امروزه بخشهاي مراقبت ويژه جزء جدايي ناپذير از بيمارستانهاي تخصصي و فوق تخصصي در سراسر دنيا هستند.
بخشی از تاريخ مراقبت ويژه:
اختراع محفظه ونتيلاتور - قرن 18
تزريق وريدي محلول نمكي - دهه 1830
ايده نگه داري بيماراني كه نياز به مراقبت مخصوص دارند در يك بخش (فلورانس نايتينگل) - 1852
استفاده از كورار - 1872
اندازه گيري گاز هاي خون - 1872
اندازه گيري فشار خون وريدي - 1902
شرح و توصيف پالس اكسيمتري - 1913
درمان مدرن با اكسيژن توسط Haldane - سال 1917
شرح و اختراع همودياليز - 1940
تراكيوستومي ، فيزيوتراپي ريه و IPPV با دست توسط دانشجويان و پرسنل در كپنهاك دانمارك - 1950
تعريف مرگ ساقه مغز - 1959
CPR مدرن - دهه 1960
توصيف ARDS - سال 1967
High Frequency Ventilation - دهه 1970
تأسيس انجمن مراقبت ويژه انگلستان و انجمن مراقبت بحراني ايالات متحده آمريكا - 1970
شروع دوره آموزشي Critical Care در ايالات متحده آمريكا و كانادا - دهه 1970
معرفي و شرح IMV - سال 1970
شرح كاتتريزم شريان ريوي - 1972
بخش ICU
بخشي است كه بدحال ترين بيماران يا بيماران بسيار بدحال ، به وسيله پزشكان و پرسنل ديگر ، تحت بهترين شرايط و جديدترين و مجهزترين وسايل در دسترس تحت مراقبت و معالجه قرار مي گيرند. به طور كلي مراقبت و نظارت در بخش (ICU (Intensive Care Unit به طور مداوم و دقيق انجام مي شود. استفاده از روش هاي جديد جراحي و معالجه بدون وجود بخش ICU كامل نيست.
بيماران بستری در بخش ICU
بيماراني كه بسيار بدحال هستند و در وضعيت وخيم و بحراني قرار دارند ، قادر به انجام هيچگونه مراقبتي از خود نيستند و در ضمن سيستم هاي حياتي بدن آن ها مختل است ، در بخش ICU بستري مي شوند. در بين بيماران بستري در بخش ICU ، يك گروه مهم بيماران با اختلالات تنفسي هستند كه نياز به راه هوايي مصنوعي و دستگاه ونتيلاتور دارند.
اين گروه از بيماران شامل موارد زیر می باشند:
1- نارسايي تنفس بعد از عمل جراحي
2- ضربات و تصادفات (خصوصاً ضربه به سر)
3- Costovertebral Angle Tenderness یا CVA
4- شكستگي دنده ها
5- Chronic Obstructive Pulmonary Disease یا COPD همراه با نارسايي تنفس مثل آسم و آمفيزم
6- بيماري هاي عمومي كه باعث مشكلات تنفسي مي شوند. مانند: پوليوميليت ، مياستني گراويس ، گيلن باره و كزاز
از گروه ديگر بيماراني كه در بخش ICU بستري مي شوند ، بيماران با جراحي مغز و اعصاب ، جراحي قلب ، پيوند اعضاء (كليه ، كبد ، قلب و مغز استخوان) ، بيماران دچار سوختگي شديد ، بيماران مبتلا به عفونت شديد (سپتي سمي) ، بيماران مبتلا به شوك و خونريزي شديد ، بيماران داخلي نيازمند به مراقبت ويژه ، بيماران كليوي و موردهاي تحقيقاتي خاص هستند. اين گروه از بيماران معمولا در بخش هاي ICU تخصصي مربوطه بستري مي شوند.
ميزان مرگ و مير در بخش ICU عمومي بالا است (حدود 50%) ؛ با اين وجود بخش ICU را نبايد محلي جهت فوت بيماران قلمداد كرد. از اين جهت انتخاب بيمار جهت بستري در بخش ICU مهم است ؛ زيرا در حفظ روحيه پرسنل پرستاري اهميت دارد. همچنين با توجه به اينكه هزينه بستري در بخش ICU بسيار بالا است ، بايد بيماراني جهت بستري در اين بخش ها انتخاب شوند كه واقعاً نياز به مراقبت ويژه داشته و اميد به بهبودي آن ها وجود داشته باشد.
خصوصيات بخش ICU
بخش ICU معمولا در بيمارستان هاي بزرگ و مجهز تأسيس مي شود. اين بخش بايد نزديك بخش اورژانس ، اتاق عمل و بخش جراحي مربوط باشد. بخش ICU ممكن است به صورت عمومي و يا تخصصي باشد. برخي از بيمارستان ها با توجه به نوع بيماران و اعمال جراحي ممكن است علاوه بر ICU عمومي ، داراي ICU تخصصي شامل ICU جراحي ، ICU داخلي ، ICU جراحي اعصاب ، ICU جراحي قلب ، ICU سوختگي ، ICU پيوند كليه ، ICU نوزادان ، ICU كودكان و غيره باشند.
تعداد تخت بخش ICU در حدود 10 تخت است. بخش ICU بايد بزرگ باشد. شكل بخش ICU بايد به صورت نيم دايره اي يا U شكل طراحي شود و به وسيله ديواره شيشهاي يا پرده به اطاقك هاي مجزايي براي هر بيمار تقسيم شود. ايستگاه پرستار در وسط بخش باشد تا پرستار بتواند بيماران را تحت مشاهده مستقيم داشته باشد. بخش ICU بايد داراي اتاق مجزايي براي بيماران عفوني باشد. همچنين بايد داراي اتاق استراحت پرسنل ، اتاق پزشك ، انبار دارو و تجهيزات ، يك اتاق عمل كوچك ، آزمايشگاه كوچك مجهز به دستگاه گازخون شرياني (ABG) یا (Arterial Blood Gas) و يك دستگاه راديولوژي پرتابل باشد.
درجه حرارت بخش 26-21 درجه سليسيوس ، رطوبت 70-30 درصد و دارای نور كافي باشد. بالاي سر هر تخت ICU يك لامپ ، وسيله مانيتورينگ (ECG) و علايم حياتي ، دستگاه كنترل فشار خون (Blood Pressure) ، اكسيژن و ساكشن سانترال و حلقه هاي متعدد براي آويزان كردن سرم موجود باشد. تخت هاي بخش ICU بايد به صورت سه تكه و قابل بالا و پايين رفتن باشند تا پوزيشن هاي مناسب را به بيمار بدهند. تخت ها بايد نرده كنار تخت داشته باشند. سر تخت تا حدودي از ديوار فاصله داشته باشد تا فضاي كافي براي لوله گذاري داخل تراشه وجود داشته باشد. تشك بايد سفت باشد و براي بيماران بي حركت و بي هوش از تشك هاي مواج استفاده شود.
از نظر تعداد تخت مورد نياز براي بخش ICU عمومي ، به ازاء هر 100 تخت بيمارستان ، 5 تخت براي بخش ICU در نظر گرفته مي شود.
وسايل بخش ICU
در اين بخش بايد وسايل ضروري جهت باز نگهداشتن راه هوايي (Airway) شامل لوله تراشه و لارنگوسكوپ و لوله تراكئوستومي و ست مربوطه و وسايل كمك تنفسي (مانند آمبوبگ و دستگاه ونتيلاتور) موجود باشد. به ازاء هر تخت بخش ICU بايد يك دستگاه ونتيلاتور موجود باشد. وجود يك دستگاه ABG و تعداد كافي دستگاه پالس اكسيمتر ضروري است. وسايل لازم جهت مانيتورينگ وضعيت هموديناميك تهاجمي براي اندازه گيري مستقيم BP ، فشار وريد مركزي CVP) Central Venous Pressure) و (PCWP (Pulmonary Capillary Wedge Pressure وجود داشته باشد. وسايل لازم جهت تنفس قلبي ريوي (CPR) (Cardio-Pulmonary Respiration) دفيبريلاتور و ترالي حاوي داروهاي اورژانسي لازم است آماده باشد.
بخش مراقبت هاي ويژه نوزادان Neonatal Intensive Care Unit) NICU) ، بخشي با تجهيزات مخصوص نوزادان و كادر بيمارستاني است كه مهارت خاصي در مراقبت از نوزادان دارند. اين بخش واحدي با طراحي مخصوص جهت كمك به نوزاداني است كه نياز به مراقبت هاي بيشتري دارند.
در بخش مراقبت هاي ويژه نوزادان ، اقدامات طبي و مداخلات پزشكي گوناگوني براي نوزادان انجام مي شود. NICU هاي اوليه در فاصله سال هاي 1950 تا 1960 ميلادي توسط متخصصان كودكان و با هدف درمان نوزادان بدحال به وجود آمدند. تامين گرماي لازم براي نوزاد ، جداسازي او از محيط آلوده خارج از رحم مادر ، پيشگيري از انتقال عفونت ، تغذيه مخصوص و دسترسي آسان و سريع به ابزار و تجهيزات پزشكي تخصصي و پزشكان و پرسنل متخصص از مهم ترين عواملي بودند كه فضا را براي بستري نوزادان و درمان آنها در اين بخش آماده كردند.
امروزه تقريبا همه بيمارستان هاي تخصصي زايمان و كودكان و برخي بيمارستانهاي بزرگ عمومي و چندتخصصي به بخش NICU مجهز شده اند. در اين بخش ، نوزادان معمولا در دستگاه هاي مخصوصي به نام انكوباتور و وارمر يا گرم كننده تابشي نگهداري مي شوند. دماي اين دستگاه ها بر حسب وزن و نياز جسماني نوزادان تنظيم مي شود. برخي نوزادان كه با وزني كمتر از معمول به دنيا مي آيند يا به دنبال زايماني سخت متولد مي شوند ، نيازمند كمك و حمايت تنفسي نيز هستند كه بسته به وخامت وضعيت تنفسي آنها ، با استفاده از تجهيزات مختلف موجود در اين بخش تحت درمان قرار مي گيرند. ورود و خروج افراد در اين بخش نيز محدود به پرسنل و والدين نوزادان است تا محيط براي نگهداري نوزادان ، پاك و عاري از عوامل بيماري زا باقي بماند. حتي همين تردد محدود نيز بايد با رعايت مقررات بهداشتي لازم براي كنترل عفونت و پيشگيري از انتقال آلودگي به NICU باشد.
انكوباتور و وارمر ، دو كلمه اي كه در NICU زياد شنيده مي شوند. انكوباتور يا گرم كن ، دستگاهي است كه براي تنظيم شرايط محيط نوزاد ساخته شده است. درجه حرارت ، روشنايي ، رطوبت ، ميزان اكسيژن ، جداسازي نوزاد از محيط اطراف و محافظت از او در برابر عوامل عفوني از عواملي هستند كه با توجه به نيازهاي هر نوزادي تنظيم مي شوند تا او در بهترين شرايط نگهداري شود ولي اگر مشكل نوزاد حادتر باشد و ضرورت پيدا كند كه چند نفر از اعضاي تيم درماني با هم براي نوزاد كارهاي درماني را انجام بدهند ، ممكن است نوزاد در دستگاهي به نام وارمر يا گرم كننده تابشي قرار داده شود تا دسترسي به او و انجام مداخلات درماني آسان تر شود. به علاوه ، در وارمر حرارت مستقيم از بالاي دستگاه به نوزاد مي تابد و او را گرم نگه مي دارد. البته گرما و رطوبت اين دستگاه نيز مانند انكوباتور قابل تنظيم است.
NICU های امروزی
NICU ها امروزه بيشتر مخصوص نوزاداني هستند كه وزني بسيار كمتر از معمول يا بيماري هايي بسيار شديد دارند. بعضي از اين نوزادان حاصل بارداري هاي چندقلويي هستند اما بيشترشان نوزادان نارسي هستند كه زودتر از زمان مقرر متولد شده اند. امروزه زايمان زودرس و روش هاي پيشگيري از آن توجه بسياري از متخصصان را به خود جلب كرده و با اينكه طب نوين با كمك هاي پرستاري به خوبي مي تواند از نوزادان نارس تا رسيدن به سن و وضعيت عادي مراقبت و حمايت كند ، نمي توان منكر شد كه پيشگيري از تولد اين نوزادان و به تعويق انداختن اين زايمان ها بسيار ارزشمند تر است.
در 10 سال گذشته سعي شده كه شرايط بهتري براي والدين نوزادان فراهم شود تا بيشتر به مشاركت در نگهداري از نوزادشان تشويق شوند و در طول مدت بستري نوزادشان در NICU ، ضمن رعايت مقررات لازم بتوانند در كنار او بمانند. جالب است بدانيد كه اخيراً ثابت شده كه بهترين انكوباتور براي نوزاد ، آغوش والدين است. در NICU هاي پيشرو ، نوزاد را به جاي انكوباتور در آغوش پدر يا مادرش قرار ميدهند ؛ به طوري كه پوست بدنش مستقيماً با پوست آن ها در تماس باشد و گرماي لازم را از اين طريق به دست آورد ؛ ضمن اينكه هر نوع وسيله كمك تنفسي لازم يا هر كدام از تجهيزاتي كه لازم باشد نيز به نوزاد متصل مي ماند. به اين روش اصطلاحاً مراقبت كانگورويي گفته ميشود.
البته نوزاداني كه بسيار نارس يا بيمارند ، تحمل تحريكات لمسي زياد را ندارند و در مورد آن ها از اين روش استفاده نمي شود. همچنين در مورد وسايلي كه در بخش هاي ويژه به نوزادان متصل مي شود (مانند حسگرهاي پوستي درصد اكسيژن يا پالس اكسي متر و سوزن ها و سرنگها) انواع بسيار ظريفي به بازار آمده اند كه كوچك و سبك بوده و مختص نوزادان بسيار نارس و كم وزن طراحي و ساخته شده اند. حتي ماشين ها و دستگاه هاي آزمايشگاهي بسيار حساسي نيز ساخته شده كه با مقادير خيلي كمي از نمونه خون ، اندازه گيري و آزمايشات لازم را انجام مي دهد تا هنگام نمونه گيري ، خون زيادي از نوزادان گرفته نشود و به هدر نرود.
خيلي از اشكالات NICU هاي قديمي ، به مرور زمان برطرف شده است. مثلا اصطلاح تعويض خون كه سابقاً به وفور در مورد نوزادان شنيده و انجام مي شد ، به تدريج با راه حل هاي بهتري جايگزين شده و خوشبختانه بسيار كمتر استفاده مي شود و امروزه روش هاي زيادي براي پيشگيري از ناسازگاري هاي خوني مادر و نوزاد وجود دارد كه به كمك پزشكان آمده است اما درمان بعضي از بيماري ها مانند اختلالات تنفسي و خونريزي هاي مغزي هنوز چندان آسان نيست و به همين دليل ، خيلي از پزشكان و محققان همچنان مشغول تحقيق و به دست آوردن راه حل هاي ساده تري براي آن ها هستند. بعضي از نوزادان نارسي كه به خاطر وجود NICU هاي قديمي جانشان نجات داده شده و زنده مانده اند ، نياز به مراقبت هاي خاص و دايمي در تمام طول زندگي داشتند كه همواره باعث نگراني والدين و پزشكان و احتمال وجود مشكلات و معلوليت هايي مانند فلج مغزي و اختلالات يادگيري در اين نوزادان مي شد اما خوشبختانه امروزه بسياري از محققان سرگرم كشف راهكارهاي مفيدتر و تازه تري براي حل اين گونه مشكلات هستند.
دوران بستري نوزاد در NICU ، بسته به نوع بيماري و شرايط نوزاد ، از يك روز تا چند ماه متغير است اما احتمال بهبود و بقاي نوزاداني كه در اين بخش بستري مي شوند ، صرف نظر از سن تولد آن ها ، به طور متوسط در حدود 70 درصد است و مي توان گفت كه با وجود اين بخش و پيشرفت هاي طب نوين در رشته هاي تخصصي نوزادان ، شانس زنده ماندن نوزادان بسيار نارس به طور چشم گيري افزايش يافته است. قبل از به وجود آمدن اين بخش ها ، نوزاداني كه در بدو تولدشان وزني كمتر از 1400 گرم داشتند به ندرت زنده مي ماندند اما امروزه به واسطه وجود NICU ، نوزاداني با سن 2 هفته و وزن 500 گرم هم شانس زيادي براي زنده ماندن دارند.
در NICU پذيرش نوزاد در بدو تولد صورت مي گيرد و به چند دسته تقسيم مي شوند:
1) نوزادان پره مچورديتي
2) نوزادان پره ترم
3) نوزادان ترم يا مچور
4) بيماران با منشاء و علل مادرزادي
5) بيماران با منشاء ژنتيكي
6) بيماران با منشاء آنرمال مادرزادي
از جمله بيماري هاي حين تولد مي توان به این موارد اشاره كرد: آسفيكي ، آسپراسيون ، دكلمان ، صدمات زايماني و يا ضربه هاي حين زايمان بر مغز و ساير اندام ها كه باعث شكستگي اندام ها مي شود.
بيماري هاي بعد از تولد عبارتند از: نارس بودن نوزاد يا علل مادرزادي ، ژنتيكي يا متابوليكي و يا ناهنجاري هاي بدو تولد كه عبارتند از: آنسفاليت ، هيدروسفال ، ميكروسفال ، شكاف كام ، شكاف لب ، انواع اسهال ، انواع تشنج كه عبارتند از: تشنج ناشي از كمبود كلسيم ، تشنج ناشي از كمبود قند و تشنج در اثر مننژيت.
از لحاظ ساختار فيزيكي ، اين بخش بايد پايين ترين آلودگي صوتي و توقف را داشته باشد. بخش NICU بايد با فضاي ورودي شروع شده و سپس اتاق رختكن و استراحت و در آخر تخت هاي بستري وجود داشته باشند. بخش بايد روبروي استيشن يا ايستگاه پرستاري باشد. چون نور زياد باعث تحريك و شوك در نوزادان مي شود بايد از نور ملايم استفاده كرد. از جمله امكانات بخش NICU مي توان به موراد زير اشاره كرد:
1) سيستم اكسيژن
2) ساكشن مركزي
3) تخت هاي برقي
4) ونتيلاتور
5) پرسنل ويژه و مجرب كه با تجهيزات و بحران هاي احياء و CPR آشنايي كامل دارند
6) كادر پزشكي متخصص و فوق تخصص
NICU معمولا در مجاورت بخش زنان و زايمان ، بخش نوزادان و اتاق عمل و اتاق زايمان قرار دارد. در ادامه ، بخش مراقبت هاي ويژه نوزادان بيمارستان شريعتي و تجهيزات موجود در اين بخش مورد بررسي قرار مي گيرد. اين بخش داراي يك سالن عمومي شامل 4 تخت احياء و سه دستگاه تهويه مكانيكي مجهز به كليه Mode هاي تنفسي و حتي High frequency است. هر بيمار داراي مانيتور پالس اكسي متر ، اندازهگيري فشار خون ، ساكشن مركزي و پمپ انيفيوژن ، سرنگ پمپ و كليه تجهيزات خاص تنفسي نوزادان است. در اين واحد يك اتاق ايزوله داراي 2 انكوباتور پيشرفته جهت مراقبت از نوزادان نسبتاً بهبود يافته تعبيه شده است كه مجهز به پالس اكسي متر و ساكشن ، انفوزيون پمپي و وسايل خاص تنفسي است. ساير قسمتهاي اين بخش شامل اتاق پزشك ، اتاق وسايل آلوده ، اتاق وسايل تميز ، اتاق تعويض لباس پرسنل پرستاري ، انباري و استيشن پرستاري است. در ضمن ، فضاي محدود جهت حضور و ملاقات والدين با پزشك وجود دارد. در اين فضا سينك هاي متعدد با مواد شوينده و ضد عفوني كننده Decocept جهت سهولت و سرعت شستشوي بيشتر براي پرسنل و پزشكان تعبيه شده است و يك پرسنل خدماتي آموزش ديده و توجيه شده كه فعاليتش محدود به فضاي NICU است ، مسئول نظافت و ضدعفوني كردن روزانه بخش است. مانيتور مركزي در بخش استيشن پرستاري جهت مانيتور كردن نوزادان توسط پرسنل پرستاري وجود دارد. پزشك فوقتخصص نوزادان ، مسئول مشاوره بخش زايمان در مورد زايمان هاي پرخطر بوده و براي زايمانهاي پرخطر در اتاق عمل حضور داشته و مسئول احياء مراقبت از نوزاد از بدو تولد است. پزشكان متخصص كه مقيم NICU هستند نيز مسئول حضور بر بالين كليه نوزادان متولد شده جهت احياء و مراقبت از بدو تولد است كه كليه فعاليت هاي آن ها نيز تحت نظارت پزشك فوق تخصص نوزادان است. در ضمن پروتكل هاي آموزشي و عملي مشخص جهت درمان مشكلات نوزادي در بخش وجود دارد و كليه پزشكان با روش احياء ، تهويه مكانيكي ، تجويز سورفكتانت ، انتوباسيون ، تعبيه Chest Tube ، كاتتريزاسيون وريد نافي و درمانهاي اورژانس آگاهي دارند.
مراقبت هاي خاص تخصصي و فوق تخصصي كه در بخش انجام مي شود شامل موارد زیر است:
1- كاتتراسيون شريان نافي
2- كاتتراسيون وريد نافي
3- تعبيه Chest Tube
4- تهويه مكانيكي Conventional و در موارد لازم High Frequency
5- سونوگرافي پرتابل در موارد خاص براي نوزاداني كه قادر به انتقال به بخش راديولوژي نيستند ، توسط فوق تخصص نوزادان انجام مي شود. دستگاه سونوگرافي متعلق به اتاق سونوگرافي بخش پري ناتالوژي است.
6- تعويض خون نوزادان
بخش های اصلی مرتبط با NICU
- بخش زايمان ، پري ناتالوژي ، نازايي
- كارديولوژي بيمارستان
- بخش ارتوپدي و جراحي مغز و اعصاب
- راديولوژي
- خدمات 24 ساعته آزمايشگاهي شامل بيوشيمي ، ميكروبيولوژي ، هماتولوژي و انتقال خون
- بخش چشم پزشكي جهت تشخيص به موقع و درمان موارد رتينوپاتي نوزادي
- پاتولوژي
- مركز شنوايي سنجي معتبر جهت كليه نوزادان پرخطر
- بخش فيزيوتراپي بيمارستان
- سيستم خدمات اجتماعي بيمارستان (مددكاري)
- گروه مهندسي پزشكي
- سرويس كنترل عفونت بيمارستان
- سونوگرافي
- اتاق شير جهت مادران
- واحد پايش گازهاي خوني (ABG)
منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی
کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، تجهیزات پزشکی ، مراقبت های ویژه ، نوزاد ، مراقبت های ویژه نوزادان ، NICU ، آی سی یو ، ICU ، بیماری ها ، بیمارستان ، بخش های بیمارستان ، انکوباتور ، وارمر ، ونتیلاتور