پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

معرفی سايت Lab Tests Online

 

در این بخش به معرفی سایت www.labtestsonline.org می پردازیم.

در منوي كنار صفحه اصلي سايت، شش گزينه مشاهده مي شود كه عبارتند از: 
- ‌فهميدن تست ها
- ‌داخل آزمايشگاه
‌- اخبار
- ‌فهرست مقالات
- ‌درباره اين سايت
- ‌ارسال نظرات

براي آشنايي با اين سايت ابتدا به سراغ توضيحاتي مي رويم كه در بخش "درباره اين سايت" نوشته شده اند:

كـار مـتـخـصصان آزمايشگاه كلنيكي كه پارامتر هايي از بدن شامل شاخص هاي شيميايي، سلامت سلول هاي خوني  و وجود ميكروب ها و ماركرهاي ژنتيكي را تحليل مـي كـنـنـد تـا مـدت هـا يـك جنبه ناشناخته از مراقبت هاي بهداشتي بود. تست هاي آزمايشگاه كلنيكي اغلب، بين علائم بيماران و تشخيص پزشك و درمان تجويز شده براي بيماري خاص، ارتباط برقرار مي كنند. همچنين تست هاي آزمايشگاهي به وسيله مانيتوركردن  پيشگيرانه به تشخيص زودهنگام شرايطي كه مي‌توانند كشنده و خطرناك بـاشـنـد و درمـان زودهـنـگـام آن هـا كـمـك مـي كـنـنـد. بـه صورت خلاصه تست هاي آزمايشگاهي هم به نجات زندگي بيماران و هم به بهبود كيفيت زندگي افراد كمك مي كنند. 
سايت (LTO (Lab Tests Online براي كمك به شما، به عنوان يك بيمار يا عضوي از خــانــواده فــرد بـيـمــار، طــراحــي شــده اسـت تـا در فـهـم بـهـتـر بـسـيـاري از تـسـت هـاي آزمـايشگـاه‌هاي كلنيكي كه جزئي از روند تشخيص و درمان بسياري از بيماري ها هستند، به شما كمك كند. اگر شما يك متخصص پزشكي هستيد، اين سايت مي تواند به عنوان يك ابزار مرجع سريع براي شما عمل كند يا به عنوان منبعي كه مي تواند شما را در جريان پيشرفت هاي علوم آزمايشگاهي قرار دهد. 
اين سايت توسط (AACC (American Association for Clinical Chemistry توليد شده است و نتيجه همكاري جوامع حرفه اي  است كه نماينده جامعه آزمايشگاهي هستند. اين سايت در سال 2001 ايجاد شد يعني تقريبا در همان زماني كه از مصرف كننده هاي مراقبت هاي بهداشتي خواسته شد كه مسئوليت بيشتري براي مراقبت از خود را به عهده بگيـرند. امروزه داشتن دانش بيشتر در مورد تست هاي آزمايشگاهي و موضوعات مربوط به آن، بخش مهمي در انجام اين مسئوليت است.
LTO از زمان تاسيس خود به ميليون ها نفر از كاربران خود كمك كرده است در مورد تست‌هايشان دانش اخذ كنند و لذا بتوانند در مورد تست ها مذاكره و صحبت هاي واضح تري با پزشكان خود داشته باشند. براي اطمينان از اين كه اين سايت يك منبع قابل‌اطمينان براي اطلاعات پزشكي است، اين سايت به اصولي كه توسط موسسه  Health on the Net يـك مـوسسه بين المللي كه هدف آن "هدايت افراد غيرمتخصص، كاربران غـيـرپـزشـكـي و نـيـز شـاغـلان پزشكي به سمت اطلاعات مربوط به پزشكي و سلامتي مفيد و قابل اطمينان آنلاين" است) ايجاد شده اند، پايبند و وفادار است. 
مانند بسياري از ديگر حوزه ها در پزشكي، در حوزه تست هاي آزمايشگاه كلنيكي نيز اغلب تعداد كمي پاسخ ساده به سوالات رايج وجود دارد. اين موضوع مي تواند بسيار پيچيده باشد. با اين وجود در مطالبي كه در LTO ذكر شده اند تـلاش بـر آن اسـت كـه مـوضـوعـات بـه نـحـوي شكسته شوند كه درك آن ها كمي ساده تر شود و بـاعـث شود كه بيمار بتواند سوالات بهتري از پزشك خود بپرسد.

كشف رمز گزارش آزمايشگاهی شما

اگر تا به حال تست هاي آزمايشگاهي انجام داده باشيد ممكن است يك كپي از گزارش تهيه شده توسط آزمايشگاه را دريافت كرده باشيد. احتمالا خواندن و درك مطالب نوشته شده در آن براي شما ساده نيست و لذا بيشتر از آن كه به سـوالات شمـا پـاسـخ دهـد در ذهـن شما سوال ايـجــاد خــواهـد كـرد. در ايـن قسمـت از سـايـت تـوضـيـحـاتـي راجع به بخش هاي مختلف يك گزارش آزمايشگاهي تيپيكال داده شده است و برخي از اطلاعاتي كه ممكن است در هر بخش وجــود داشـتــه بــاشــد تـوضـيـح داده مـي شـود و نمونه‌اي از يك گزارش آزمايشگاهي نيز ارائه خواهد شد.
گزارش هايي كه در آزمايشگاه هاي مختلف توليد مي شوند مي توانند از نظر ظاهري و نيز ترتيب و نوع مطالبي كه در آن ها نوشته مي شود بسيار متفاوت باشند. نمونه اي از يك گزارش آزمايشگاهي را مي توانيد در نشاني زير مشاهده كنيد:

http://labtestsonline.org/inc/reports/SampleReport.html

توجه داشته باشيد كه گزارش هاي پاتولوژي به عنوان مثال گزارش مربوط به يك بيوپسي، متفاوت با گزارشي است كه در بالا مشاهده مي كنيد.

با وجود تفاوت هايي كه در فرمت و نحوه ارائه مطالب در گزارش ها وجود دارد، تمام گــزارش هــاي آزمــايـشـگــاهــي بــايــد المـان هـاي خـاصـي را كـه تـوسـط قـانـون فـدرال (CLIA (Clinical Laboratory Improvement Amendments اجـبـار شده است  دربرداشته باشند. علاوه بر اين آيتم ها ممكن است اطلاعات ديگري مانند تفسير نتايج و .. هم در گزارش موجود باشند. 
برخي از آيتم هاي موجود در گزارش هاي آزمايشگاهي شامل اطلاعات اداري يا دفتري مي شوند:
‌

نام بيمار و شماره شناسايی يا شناسه خاص بيمار: اين اطلاعات براي شناسايي دقيق بيمار و اطمينان از اين كه نتايج تست موجود در گزارش واقعا مربوط به بيماري باشند كه تست ها روي وي انجام شده اند نيازند. 
‌نام و آدرس محل آزمايشگاهی كه تست در آنجا انجام شده است: تست ها ممكن است در آزمايشگاهي در دفتر پزشك انجام شده باشند يا در آزمايشگاهي كه در يك كلنيك يا بيمارستان قرار دارد  و  يا ممكن است نمونه هاي مورد تست براي تحليل به آزمايشگاه مرجع ارسال شده باشند.
‌تاريخی كه گزارش پرينت گرفته شده است: تاريخي كه آزمايش پرينت گرفته شده اسـت در گـزارش درج مـي شـود. مـعمولا ساعت پرينت گرفتن هم در گزارش ذكر مي‌شود. ممكن است تاريخ پرينت گرفتن گزارش با تاريخي كه نتايج به دست آورده شده اند، متفاوت باشد به ويژه در مورد گزارش هاي جمع شونده (cumulative) يعني گـزارشـاتي كه نتايج چندين تست مختلف انجام شده در طول چندين روز را در بر مي‌گيرند.
‌نـام پـزشـک يـا فـرد مـختار حقوقی كه تست ها را ارائه می كند: اين اطلاعات آزمايشگاه را قادر مي سازد كه نتايج را براي فردي كه تست ها را درخواست داده است ارسال كند. گاهي در گزارش نام پزشكان ديگري كه درخواست كرده اند يك كپي از گزارش شما را داشته باشند نيز درج مي شود. به عنوان مثال ممكن است يك متخصص تست‌هايي را درخواست كند و يك كپي از نتايج تست ها را براي پزشك اوليه شما نيز ارسال  كند.
الـمان هاي ديگري در گزارش وجود دارند كه در ارتباط با نوع نمونه  اخذ شده واطلاعات مربوط به تست انجام شده هستند:

‌منبع نمونه (در صورت نياز) : برخي از تست‌ها مي توانند روي بيش از يك نوع نمونه انجام شوند. به عنوان مثال پروتئين را مي توان در خون، اوره  يا در مايع مغزي نخاعي اندازه گيري كرد و نتايج اين انواع متفاوت بافت ها مي تواند چيزهاي بسيار متفاوتي را آشكار كنند.
‌تاريخ و زمان جمع آوری نمونه ها: ممكن است در برخي موارد، نتايج تست تحت تاثير روز و زمان جمع آوري نمونه قرار داشته باشد. اين اطلاعات ممكن است به پزشك شما در تفسير نتايج كمك كند. به عنوان مثال سطح دارو در خون تابعي از زمان دريافت دوزي از دارو است و لذا نتايج تست و تفسير آن مي تواند تحت تاثير زمان اخذ نمونه قرار داشته باشد.
‌شماره ورود به آزمايشگاه: شماره اي كه در هنگام ورود نمونه به آزمايشگاه به آن اختصاص داده مـي شـود نيـز در گـزارش درج مـي شـوند. برخي از آزمايشگاه ها يك شماره ورود واحد بـراي تمـام تسـت هـاي مـربـوط به يك شخص خــــاص در نــظـــر مـــي گـيـــرنـــد و در بـــرخـــي از آزمــايـشـگــاه‌هــا چـنــديــن شـمــاره ورود بــه فـرد اختصاص مي دهند كه به وسيله آن، آزمايشگاه مي تواند نمونه ها را شناسايي كند. 
‌نام تست انجام شده: معمولا نام تست هاي انـجــام شـده بـه صـورت مخفـف در گـزارشـات آورده مي شوند. در سايت LTO مي توان نام كامل تـسـت را بـا اسـتـفـاده از مـنـوي كـشـويي موجود مشاهده كرد.
‌نتايج تست: وقتي كه يك ماده در يك نمونه اندازه گيري مي شود ، برخي از نتايج به صورت اعداد نوشته مي شوند به عنوان مثال وقتي سطح كـلـسترول در خون اندازه گيري مي شود (اين آزمايشات كمي هستند.) گزارش‌هاي ديگري (مانند تست حاملگي) ممكن است به سادگي ، نـتـيـجـه را به صورت مثبت يا منفي اعلام كنند (تست هاي كيفي.) در برخي ديگر از نتايج ممكن است متن وجود داشته باشد مانند نام باكتري در نتيجه تست نمونه اي كه از يك محل عفوني شده از بدن اخذ شده است.
‌نـتـايـج تـسـت غـيـرمـعـمـول: گـزارش هـاي آزمايشگاهي اغلب توجه را به سمت نتايجي كه غيـرطبيعـي يـا خـارج از محدوده مرجع هستند جلب مي كنند به اين صورت كه اين قسمت‌ها به نحوي برجسته نمايش داده مي شوند. به عنوان مثال "H" در كنار يك نتيجه مي تواند به اين معني بـاشـد كـه ايـن نتيجـه بـالاتـر از محـدوده طبيعـي است. يا علامت "L" مي‌تواند به معني كمتر بودن و "WNL" معمولا به معني در محدوده نرمال بودن است.
‌نـتــايــج بـحــرانــی: نـتـايـجـي كـه بـه صـورت خطرناكي غيرطبيعي هستند بايد فورا به شخص مـسـئــول، بــه عنـوان مثـال پـزشكـي كـه تسـت را درخــواســت داده اســت، گــزارش داده شــونـد. آزمـايشگـاه اغلـب اين نتايج را با علامتي مانند ستاره (*) يا چيزي شبيه به آن مشخص مي‌كند.
‌واحد اندازه گيری (برای نتايج كمی): واحد انـدازه گيـري كـه آزمـايشگـاه هـا بـراي گـزارش نتـايـج استفـاده مـي كنند مي تواند بين آزمايشگاه هاي مختلف، متفاوت باشد. دقيقا مشابه با زماني كه پزشك شما مي خواهد وزن شما را يادداشت كند كه ممكن است اين كار را بر حسب پوند يا كيلوگرم انجام دهد. مستقل از واحدي كه براي ارائه نتايج آزمايش استفاده مي شود براي تفسير نتايج از مقايسه آن ها با محدوده نرمال استفاده مي‌شود. 

‌بازه های مرجع: بازه هايي كه انتظار مي رود مقادير نرمال در اين محدوده قرار گيرند. بازه هايي كه در گزارش شما نوشته شده اند توسط آزمايشگاهي كه تست شما را انجام داده است فراهم شده اند. اين اطلاعات در اختيار پزشكي كه تست را درخواست كرده است قرار مي گيرد تا در تفسير نتايج به وي كمك كند. 
‌تفسير نتايج: در برخي شرايط خاص، آزمايشگاه ممكن است يادداشت هايي مبني بر اين كه نتايج تست خاصي، نشان دهنده چه چيزي هستند، در گزارش بياورد.
‌شرايط نمونه: هر اطلاعات مناسبي با توجه به شرايط نمونه كه معيار آزمايشگاه براي قابل قبول بودن را برآورده نكند، درگزارش ذكر خواهد شد. اين نوع اطلاعات ممكن است موقعيت هايي مانند زماني كه نمونه موجود بهترين نمونه ممكن براي انجام اين تست نبوده است را دربر بگيرد. به عنوان مثال اگر نمونه در شرايط بهينه اخذ يا نگهداري نشده باشد يا اين كه از ظاهر نمونه خوني مشخص باشد كه hemolyzed يا lipemic است، در گزارش ثبت مي‌شود. در برخي موارد، شرايط نمونه ممكن است مانع از تحليل شود يا اين كه ممكن است توضيحاتي اضافي توليد كند كه موجب شود در تفسير نتايج احتياط داشته باشيم.
‌انحراف از فرايندهای آماده سازی تست: در بــرخــي از تـســت هــا بــايــد فــرايـنــدهـاي قبـل از جمع‌آوري نمونه  يا انجام تست، انجام شوند. اگـر ايـن دسـتـورالـعـمـل هـا به هر دليلي رعايت نشوند ممكن است اين نكته در گزارش هم ذكر شود. به عنوان مثال اگر بيمار فراموش كند كه قـبـل از انـجـام تـسـت گـلـوكـز نبايد غذا بخورد، ممكن است اين نكته در گزارش تست هم ذكر شود.
داروها، مكمل های سلامتی و ... كه توسط بيمار مصرف می شوند: نتايج برخي از تست ها تـحـت تـاثـيـر داروهـا، ويتامين ها و مكمل هاي غذايي قرار مي گيرند و ممكن است اين نكته هم در گزارش آورده شود.‌

بازه های مرجع يا طبيعی
پزشكتان در حالي كه برگه آزمايش شما را در دست دارد، به شما مي گويد: "نتيجه تست شما  خارج از بازه طبيعي قرار داشت." ضربان قلب شما در اثر اين باور كه واقعا بيمار هستيد، شروع به افزايش مي‌ٍكند. اما اين عبارت " خارج از بازهٍ طبيعي"، چه معني دارد؟ اگر بخواهيم به صورت مختصر، پاسخ اين سوال را بدهيم وقتي نتيجه اي خـارج از بـازه مـرجـع يـا نـرمـال بـود، ايـن نـشان مي‌دهد كه نياز به بررسي بيشتر است.
عـبـارت "بـازهٍ طـبـيـعي" امروزه خيلي استفاده نمي شود؛ چرا كه ميٍ‌تواند باعث برداشت اشتباه شود. اگر نتايج آزمايشات يك بيمار براي يك تست خاص، خارج از بازه باشند، به اين معني نـيـسـت كـه نـتـيـجـه غـيـرطـبـيـعـي اسـت. بـنابراين امـروزه، "بازه مرجع" يا "مقادير مرجع"، عبارات مناسب تري هستند. دليل اين موضوع در ادامه توضيح داده خواهد شد. استفاده از عبارت "مقادير مرجع" در حال افزايش است و اغلب به جاي "بازه مرجع" از اين عبارت استفاده مي شود. براي سادگي ما در ادامه از عبارت "بازه مرجع" استفاده مي كنيم.
نتايج تست ها (و كلا تمام داده هاي پزشكي) تنها در صورتي قابل فهم هستند كه همه با هم در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال، يكي از ساده ترين مشخصه هاي پزشكي، يعني ضربان قلب را در نظر بگيريد. مي توانيد ضربان قلب خود در حال استراحت را به راحتي با قرار دادن انگشتان روي نبض و شمردن آن در مدت يك دقيقه اندازه بگيريد. بيشتر افراد مي دانند كه متوسط ضربان قلب 70 پالس در دقيقه است. چگونه مي توان فهميد كه نرخ ضربان قلب "طبيعي" چيست؟ ضربان قلب "طبيعي" را مي توان بر اساس نرخ ضربان قلب متوسطٍگيري ٍشده بين ميليون ها انسان در طول زمان به دست آورد.
احتمالا مي دانيد كه اگر يك دونده خوب باشيد يا به هر طريق ديگر در شرايط فيزيكي خوبي باشيد، نرخ ضربان قلب شما مي تواند به صورت قابل توجهي كمتر باشد لذا در اين حالت ضربان قلب 55 پالس در دقيقه هم "طبيعي" است. يا وقتي كه شما از يك تپه بالا مـي رود، ضـربـان قلـب شمـا بـه 120 پالس بر دقيقه مي رسد. اين مقدار، براي حالت استراحت، بالا است اما براي اين فعاليت، يك نرخ ضربان قلب "طبيعي" است.
نرخ ضربان قلب شما، مانند هر مشاهده پزشكي ديگري، بايد با توجه به شرايط موجود بررسي شود. بدون دانستن شرايط، هر مشاهده به دست آمده يا هر نتيجه تستي، بي معني است. براي درك اين كه براي شما، مقدار "طبيعي" چيست، پزشكتان بايد بداند كه براي اكثر افراد همسن شما مقدار "طبيعي" چقدر است و همچنين بايد بداند كه شما در طول تست - يا دقيقا قبل از آن- در حال انجام چه كاري بوده ايد. اين مفهوم مهم بايد در تفسير هر تست آزمايشگاه كلنيكي، وقتي كه نتايج بيمار با "بازه مرجع" تست مقايسه مي‌شود در نظر گرفته شود.

بازه مرجع چيست؟

برخي از تست ها، به صورت ساده، يك پاسخ آري يا نه فراهم مي كنند. به عنوان مثال: آيا با استفاده از اين تست، آنتي بادي هاي مربوط به يك عفونت استرپتوكوكي مشاهده شد يا نه؟ اما براي اكثر تست ها، معني نتايج وابسته به شرايط است. در يك گزارش آزمايشگاهي معمولي، نتايج تست شما به همراه بازه مرجع آورده مي شوند. به عنوان مثال، نتايج شما براي يك تست هورمون برانگيزاننده تيروئيد (TSH) مي تواند به اين صورت بيان شود:

mlU/L 5.0-0.5 :,lU/L, Ref. Range 2.0

به اين وسيله مشخص مي شود كه آيا نتيجه تست در بازه نرمال قرار دارد يا نه. 

براي تعريف يك بازه مرجع، اولين گام، تعريف جمعيتي است كه بازه مرجع به آن ها اعمال خواهد شد به عنوان مثال، خانم هاي سالم بين 20 تا 30 سال. تعداد زيادي از اين افراد تحت يك تست آزمايشگاهي خاص قرار مي گيرند. نتايج متوسط گيري مي شوند و يك بازه (به علاوه يا منهاي دو انحراف استاندارد از مقدار متوسط) از مقادير نرمال در نظر گرفته مي شود.
همـان طـور كـه ذكـر شد، عبارت "بازه مرجع" به عبارت "بازه  طبيعي" ترجيح داده مي‌شود، چرا كه جمعيت مرجع مي تواند به صورت واضحي تعريف شود. وقتي نتايج تست مربوط به جمعيت هاي مختلف را بررسي مي كنيد متوجه مي شويد كه مقداري كه براي يك گروه، "طبيعي" است، لزوما براي گروه ديگر، طبيعي نيست. به عنوان مثال، حاملگي بسياري از خواص شيميايي بدن را تغيير مي دهد و لذا زنان باردار مجموعه بازه‌هاي مرجع خاص خود را دارند.

تاثيرات ناشی از سن و جنسيت

براي بسياري از تست ها يك بازه مرجع واحد كه قابل اعمال براي تمام افراد باشد وجود ندارد  چرا كه تست هاي انجام شده ممكن است تحت تاثير سن و جنسيت بيمار و بسياري فاكتورهاي ديگر قرار داشته باشد. برخي مثال هاي ناشي از تغيير بازه هاي مرجع در اثر سن، عبارتند از:
‌فسفات آلكالين، آنزيمي است كه در سلول هاي سازنده استخوان يافت مي شود لذا تراكم آن در بدن متناسب با توليد سلول هاي استخواني جديد افزايش مي يابد. در يك كودك يا يك فرد نوجوان، سطح بالاي فسفات آلكالين نه تنها طبيعي، بلكه مطلوب است؛ چرا كه استخوان هاي كودك بايد به صورت سالم رشد كنند. اما اگر در يك فرد بزرگسال، همين سطح آلكالين وجود داشته باشد، ميٍتواند نشانهٍ وجود يك مشكل - مانند بيماري هاي استخواني متاستاتيك - باشد. با توجه به اين تغييرات ناشي از سن، نميٍ‌توان بازه هاي مرجع را به همهٍ سنين، تعميم داد. تجربه به دست آمده از تعداد زيادي تست انجام شده روي افراد مختلف، منجر به بازه هاي مرجع متفاوت براي هر گروه شده است.
‌هموگلوبين و هماتوكريت (اندازه سلول قرمز خون)، هر دو با افزايش سن، به صورت طبيعي كاهش پيدا مي كنند.

نمونه هايی از تغييرات بازه مرجع بر اساس جنسيت

‌كراتين به صورت يك محصول فرعي ناشي از فعاليت عضلات توليد مي شود و با استفاده از كليه ها، از جريان خون دفع مي شود. سطوح كراتين تحت تاثير جرم عضلات و فعاليت كليه قرار دارد و معمولا به عنوان معياري براي بررسي نحوه كاركرد فعاليت كليه ها در نظر گرفته مي شود. از آنجا كه مردان ماهيچه هاي بزرگتري دارند، بازه مرجع اين ماده براي مردان بالاتر از زنان است.
‌آنـــزيـــم كـيـنـئـــاز كـــراتـيــن (CK) و يـكــي از شكل‌هاي آن به نام CK-MB يك موقعيت مشابه را نشان مي دهند. CK توسط ماهيچه هاي آسيب ديده، وارد جريان خون مي شود و CK-MB زماني كـه مـاهيچـه قلب آسيب ديده باشد، در جريان خـون رهـا مـي شـود. بنـابـرايـن بـالا رفتـن سطح CK-MB آسيب به ماهيچه قلب را نشان مي دهد و اين آنزيم يكي از شاخص هايي است كه براي تشخيـص حملـه هـاي قلبـي استفـاده مـي شـود. مـردان بـه خاطر اين كه ماهيچه هاي بزرگتري دارند، سطح CK بالاتري دارند، بنابراين مقدار CK-MB كه حمله قلبي را تعيين مي كند در مردان بـيـشتر از زنان است. زماني كه اين تست براي اولين بار مورد استفاده قرار گرفته بود، سطوح بالاي مربوط به مردان، به عنوان بازه مرجع در نظر گرفته مي شد. لذا بسياري از زنان مسن كه تست حمله قلبي در مورد آن ها انجام شد (به خـاطـر حـجـم كوچك ماهيچه هاي آن ها) اين سطح آستانه را رد نكردند، بنابراين حمله هاي قلبي در اين افراد معمولا تشخيص داده نشده باقي مي ماند.

ديگر فاكتورهای موثر بر نتايج تست ها

آزمايشگاه ها عموما نتايج تست را به همراه بازه هاي مرجع (متناسب با سن و جنسيت شما) گـزارش مـي كـنند. اما با اين حال پزشك براي تـفـسـيـر نتايج، متكي به دانش شخصي خود از وضعيت سلامتي شما (شامل هر گونه داروي مصرفي يا درمان هاي گياهي است. فاكتورهاي ديگري نيز مي توانند روي نتايج تست شما تاثير بـگــذارنــد: مـصــرف كــافـئـيــن، تـنـبـاكـو، الـكـل و ويتامين‌C، نوع تغذيه (گياهخوار يا گوشتخوار)، استرس يا عصبانيت، يا حاملگي. حتي موقعيت شما در زمان اخذ نمونه مي تواند روي برخي نتـايـج تـاثيـر بگذارد به عنوان مثال تمرين بدني سنگين قبل از انجام تست. به عنوان مثال سطح آلبومين و كلسيم ممكن است در اثر تغيير حالت از حالت درازكش به حالت مستقيم تغيير كند.
فاكتورهايي مانند حرفه، ارتفاع از سطح دريا و فاصله از اقيانوس روي نتايج تاثير مي گذارند. تمرين منظم نيز مي تواند روي مقادير تست هاي خاصي اثر داشته باشد. به صورت خاص، مقدار فسفوكينئاز كـــــــــراتــــيــــــــن CK ،  (AST) aspartate aminotransferase و LDH) lactate dehydrogenase) افـزايـش خـواهـد يـافـت. بـه عـلاوه تستستـرون، هورمون و سطح پلاكت ممكن است در افرادي كه ماه ها و سال ها در تمرينات سنگين شركت مي كنند، افزايش يابد.
تمام اين نكات، بر اهميت اخذ نمونه هاي خوني يا ادراري به صورت استاندارد براي انجام و تفسير نتايج تست هاي آزمايشگاهي (و نيز تست هاي خانگي) تاكيد دارند. مهم است كه دستورات پزشك خود در مورد نحوه آماده شدن براي تست، مانند نخوردن چيزي از صبح قبل از تست براي اخذ نمونه خوني، را دقيقا   اجرا كنيد. اين باعث مي شود كـه نـمـونه هاي شما تا حد امكان به نمونه هاي افراد ديگر نزديك شود، بنابراين در محدوده پارامترهاي گروه مرجع خود قرار بگيريد.

زمانی كه "طبيعي" بودن مهم نيست

براي برخي از تست ها، مثل كلسترول، به جاي نگران بودن در مورد بازه مرجع، فرد بايد نگران باشد كه نتيجه تست وي كمتر يا بيشتر از يك مقدار آستانه (كه گاهي "نقطه تصميم" هم ناميده مي شود) باشد. به عنوان مثال، آنطور كه مطالعات نشان داده اند سطح كلسترول برابر با 200 ميلي گرم بر دسي ليتر، مقدار آستانه اي است كه نشان مي دهد ريسك بيماري قلبي به حدي است كه نياز به مداخله پزشك است. در اين حالت ديگر اهميتي ندارد كه آيا نتيجه در يك بازه از نظر آماري "طبيعي" قرار مي گيرد يا نه.
تست هاي ديگري نيز وجود دارند كه براي آن ها، بازه "طبيعي" معنا ندارد. به عنوان مثال، در تست براي بررسي مقدار دارو در خون يك فرد بيهوش، پزشك نتيجه را بر حسب تاثيرات احتمالي دارو در سطح تشخيص داده شده (و نه بر حسب يك بازه مرجع) تفسير مي كند.
به علاوه، پزشك بايستي به تغييرات زياد و قابل توجه از نظر كلينيكي در مقادير تست يك شخص، حتي اگر اين مقادير در محدودهٍ بازه مرجع باقي بمانند، توجه خاصي داشته باشد.

اگر نتيجه يک تست، خارج از بازه مرجع باشد، مفهوم آن چيست؟

اولا دلايل كمي وجود دارند كه باعث مي شوند با وجود اين كه شما وضعيت سلامتي خوبي داريد، نتايج تست در خارج از بازه مرجع قرار بگيرند:
تغييرپذيری آماری: حتي زماني كه يك تست، چندين بار روي يك نمونه مشابه انجام مي شود، بر اساس قوانين احتمال، به احتمال يك در بيست (يا %5)، پارامترهاي تعيين كننده خارج از بازه مناسب قرار مي گيرند. برخي اوقات اگر تست روي همين نمونه مشابه تكرار شود،  نتيجه داخل بازه قرار خواهد گرفت.
‌تغييرپذيری بيولوژيک: اگر يك پزشك، يك تست مشابه را در موقعيت هاي مختلف روي شما انجام دهد، احتمال خوبي وجود دارد كه يكي از نتايج، خارج از بازهٍ مرجع قرار بگيرند حتي اگر شما سالم باشيد. مقادير مربوط به شما، مي توانند به دلايل بيولوژيك از يك روز به روز ديگر تغيير كنند. همين مي تواند دليل اين باشد كه پزشك تستي را روي شما تكرار مي كند و براي تفسير نتيجه هر تست، نتايج تست هاي قبلي را هم بررسي مي كند.
‌تغييرات بين افراد مختلف: بازه هاي مرجع معمولا با جمع آوري نتايج از يك جمعيت بزرگ از افراد و تعيين نتيجه متوسط مورد انتظار (ميانگين) و تغييرات مورد انتظار نسبت به مقدار متوسط (انحراف استاندارد) انجام ميٍ‌شود. افرادي وجود دارد كه با وجود سالم بودن، نتايج تست آن ها (كه در مورد خودشان طبيعي است) هميشه در بازه طبيعي به دست آمده از اين جمعيت قرار نمي گيرد.
بنابراين يك مقدار تست كه خارج از بازهٍ مرجع تعيين شده توسط آزمايشگاه قرار مي‌ٍگيرد ممكن است معني مهمي نداشته باشد. عموما اين حالت زماني پيش مي آيد كه مقدار تست تنها كمي بيشتر يا كمتر از بازه مرجع است.
بـا ايـن حـال، نتيجـه خـارج از بـازه مـي تواند نشان‌دهنده وجود يك مشكل هم باشد كه نياز به بـررسـي هـاي بيشتـر دارد. پزشك، نتايح تست شمـا را بـا در نظـر گـرفتـن سـابقـه پزشكي شما، بررسي هاي فيزيكي و ديگر فاكتورهاي مناسب بررسي مي كند تا تعيين شود كه آيا نتيجه به دست آمده كه خارج از بازه مرجع قرار دارد براي شما معنـاي خـاصـي دارد يا نه. ممكن است پزشك درخواست كند كه آزمايش مجددا تكرار شود. مـمـكـن اسـت مـاده مـورد بـررسـي در آن تسـت خاص، در روز آزمايش به دلايل ديگري (كه قبلا به آن ها اشاره شد) بالا بوده باشد يا اين كه ممكن است براي نمونه  اخذ شده اتفاقي افتاده باشد (به عـنوان مثال، نمونه خوني به خوبي سرد نشده باشد يا سرم از نمونه هاي خوني جدا نشده باشد يـا در مـعـرض گـرمـا قـرار گرفته باشد.) پزشك مـمـكـن اسـت نتايج تست شما را با نتايج قبلي حـاصـل از تـسـت هـاي مـشـابهي كه انجام شده مقايسه كند تا بهتر بتواند تصميم بگيرد كه مقدار طبيعي براي شما چيست.
آزمايشگاه ها معمولا يافته هاي حاصل را بر اساس سن و جنسيت گزارش مي كنند و تفسير نتايج بر اساس فاكتورهايي مانند تغذيه، ميزان فعاليت فرد يا داروهاي مصرفي وي را به پزشك واگذار مي كنند. اگر فكر مي كنيد شرايط خاصي روي نتيجه تست شما تاثير گذاشته است، حتما آن ها را به پزشك خود يادآوري كنيد و فرض نكنيد كه پزشك، از تمام شرايط و حالات ممكن اطلاعات كاملي دارد.

چرا در اين سايت اينترنتی، تعداد بسيار كمی بازه مرجع ذكر شده اند؟

بــا وجــود تـمـام مـطـالـب بـيـان شـده در مـورد بازه‌هاي مرجع، در سايت LabTestOnline براي تعـداد كمـي از توضيحاتي كه براي تست هاي مختلف آورده شده اند، بازه مرجع در نظر گرفته شده است. چند دليل براي اين موضوع وجود دارد:
1- در حـالت كلي، بازه هاي مرجع براي هر آزمـايشگـاه، متفـاوت هستنـد. بـراي بسيـاري از آنـالـيـت هـا، آزمـايـشـگـاه هـاي متفاوت از انواع متفاوتي از تجهيزات و روش هاي تست مختلف استفاده مي كنند. لذا آزمايشگاه بايد بازه هاي مربوط به خودش را استفاده كند و چيزي به نام بازه مرجع استاندارد وجود ندارد. البته براي هر تست، يك بازه مرجع تئوريك وجود دارد كه مي توان آن را در بسياري از كتاب ها و ديگر منابع آنلاين يافت، اما اين بازه‌ها معناي تشخيصي كمي دارند. پزشكتان بازه هاي مرجع مربوط به آزمايشگاه انجام‌دهنده تست را مورد استفاده قرار خواهد داد.
براي تعداد كمي تست مشخص، مانند الكتروليت ها، بين روش هاي و فرايندهاي مورد استفاده براي آن ها در آزمايشگاه هاي مختلف سازگاري زيادي وجود دارد. در اين موارد، روش هاي آزمايشگاهي براي ساليان زيادي استفاده شده اند و لذا بازه‌ٍهاي مرجع مربوط به آن ها به خوبي تعيين شده است و معمولا اين بازه ها، اعدادي مشابه با بازه هاي مرجع تئوريكال را نشان مي دهند. با توجه به اين كه اين بازه هاي مرجع اين تعداد مشخص از تست ها، تقريبا استاندارد شده است، بازه هاي مرجع آن ها در اين سايت اينترنتي آورده شده اند. منبع مورد استفاده در تعيين بازه مربوط به هر تست، Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnostic است. 
2- اين تعداد بازه مرجع انتخاب شده كه در اين سايت آورده شده است، مخصوص بزرگسالان  است و بازه هاي مربوط به كودكان و نوجوانان آورده نشده است. دليل اين است كه بدن يك كودك از دوران نوزادي تا نوجواني، تغييرات زيادي در طول فازهاي مختلف رشد دارد. چيزهايي كه در يك آزمايشگاه تست مي شوند (مانند هورمون ها، سطوح شيميايي و غيره)، در مراحل مختلف رشد كودك تغييرات بسيار زيادي خواهند داشت. آزمايشگاهي كه نمونه مربوط به يك كودك در آن تست مي شود، بازه هاي مرجع مختلفي براي مراحل مختلف رشد كودك در نظرگرفته است. بازه هاي مرجع تئوريك براي كودكان وجود دارد اما تعداد آن ها زياد است و تفسير آن ها ساده نيست لذا اين بازه ها در سايت اينترنتي مورد بحث ما آورده نشده اند. بهترين منبع اطلاعاتي در اين مورد، پزشك كودك شما  است.
3- براي تعداد كمي از آناليت هاي ديگر، مانند كلسترول، گلوكز و آنتي ژن مخصوص پــروسـتـات تـلاش زيـادي بـراي استـانـدارد كـردن روش هـاي تسـت آزمـايشگـاهـي و فرمت‌هاي مورد استفاده در گزارش ها انجام شده است. نتيجه، ايجاد يك مجموعه از اعداد متفاوت براي بازه هاي مرجع مختلف است كه نقاط تصميم گيري كلنيكي ( و نه بازه هاي طبيعي) را نشان مي دهند.
4- مطالبي كه در اين سايت آورده شده اند تنها براي افزايش اطلاعات شما  هستند و نمي توانند جايگزين تعاملات شما با پزشك شوند. هدف، اين است كه شما متوجه شويد كه هر تست به چه منظوري انجام مي شود اما از آنجا كه نمي توان از تمام عوامل موثر بر نتايج تست شما مطلع بود، بايد حتما با پزشك خود صحبت كنيد. اين نكته حتي براي تست هايي كه بازه هاي مرجع آن ها در اين سايت آورده شده اند هم برقرار است. به خاطر داشته باشيد كه يك  بازه مرجع، تنها يك راهنما براي پزشك شما  است. وي نتايج را با توجه به سابقه پزشكي شما و اطلاعات فعلي، تفسير خواهد كرد و اين كاري است كه هيچ سايت اينترنتي، قادر به انجام آن نخواهد بود.

برداشت های اشتباه رايج

دو سوء برداشت معمول در مورد نتايج تست و بازه هاي مرجع وجود دارد:
1- عقيده اشتباه: "يك نتيجه تست غيرمعمول، نشانه وجود يك مشكل واقعي است."
واقعيت: وقتي نتيجه يك تست، خارج از بازه مرجع است ممكن است نشان دهنده وجود يك مشكل باشد يا نباشد. تنها اطلاعاتي كه از اين نتيجه به دست مي آيد اين است كه پزشك بايد بررسي هاي بيشتري انجام دهد. مـمـكــن اســت مـقــدار پــارامـتــر مــورد بــررســي، غيرطبيعي باشد اما هيچ مشكلي وجود نداشته بـاشـد ولـي بـه هـر حـال، پـزشـك بـايـد دليل اين موضوع را با بررسي، تعيين كند.
عوامل زيادي وجود دارند كه مي توانند باعث غيـرطبيعـي شدن نتيجه ي يك تست شوند: به عنوان مثال، ممكن است ميزان بالاي قند خون، نــاشـي از تغـذيـه فـرد بـاشـد و نـه ديـابـت. نتيجـه نشاندهنده چربي بالا مي تواند ناشي از اين باشد كه شما قبل از انجام اين تست، ناشتا نبوده‌ٍايد. دائما داروهاي جديدي وارد بازار مي شوند و با تـوجـه بـه سـرعـت ورود ايـن داروهـاي جـديـد، آزمــايـشـگــاه هـا بـه سختـي مـي تـواننـد بـا همـان سرعت، تداخلات احتمالي اين داروها با نتايج تـسـت هـا را تـعيين و ارزيابي كنند. با اين حال احــتــمـــال ايــن كــه ايــن داروهــا بــا تـســت هــاي آزمـايـشـگـاهـي خـاصـي تـداخـل داشـته باشند و منجر به نتايج اشتباه شوند، اصلا كم نيست. در اين موارد اغلب پزشك از بيمار مي خواهد كه تـســت را مـجــددا انـجـام دهـد. بـرخـي از نـتـايـج غيرطبيعي ممكن است در اثر تكرار از بين بروند بـه ويـژه اگـر در مـرز بازه مرجع باشند. يكي از نكاتي كه پزشك براي تفسير نتايج به آن توجه مي‌كند اين است كه مقدار به دست آمده، تا چه حد خارج از بازه قرار دارد؟
2- اعتقاد اشتباه: "اگر تمام نتايج تست هاي من، طبيعي باشند، ديگر هيچ جايي براي نگراني وجود ندارد."
واقـعيـت: ايـن مـوضـوع، مطمئنـا يـك نشـانـه خـوب اسـت امـا چـيـزي را تـضـمـيـن نـمي كند. همپوشاني زيادي بين نتايج آزمايشات مربوط به افراد سالم و بيمار وجود دارد ،   بنابراين  با وجود طبيعي بودن نتايج آزمايشات هنوز احتمال كمي وجـود دارد كـه مـساله تشخيص داده نشده اي وجود داشته باشد. همان طور كه گاهي اوقات نتايج آزمايشات مربوط به افراد سالم خارج از بـازه طـبـيـعـي قـرار مـي گيرند، نتايج تست هاي مربوط به افراد بيمار هم ممكن است داخل بازه مرجع قرار گيرند.

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

 

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، آزمایشگاه ، Laboratory ، آشنایی با آزمایشگاه ، گزارش آزمایشگاه ، آشنایی با گزارش آزمایشگاه