حسگر لامسه در جراحی روباتيک (بخش سوم)
يكی از مهم‌ترين ابزارهای تشخيص كه جراح در جراحی مستقيم از آن برخوردار بوده اما در جراحی با روبات از آن بی بهره است حس لامسه و خواصی از جسم لمس شونده است كه توسط لمس كردن برای جراح قابل تشخيص است.
حسگر لامسه مصنوعی از يک غشای پليمری انعطاف پذير از جنس سيليكون تشكيل شده است كه اين غشاء بر روی يک بدنه استوانه ای قرار گرفته است. معيار اصلی تعيين نيروی وارده در نقطه تماس در اين حسگر ، ميزان تغيير شكل ايجاد شده در غشاء بر اثر اعمال نيرو بر آن است. طراحی و مدلسازی اين حسگر با استفاده از روش اجزاء محدود انجام پذيرفته و بر اساس نتايج به دست آمده ساخت حسگر بر پايه استفاده از دو اصل اندازه گيری مقاومتی و خازنی در تعيين ميزان تغيير شكل غشاء صورت پذيرفته است.
روش‌های مدرن جراحی از جمله جراحی با حداقل تهاجم باعث دور شدن دستان جراح از بافت هدف و محل جراحی می‌شوند كه در نتيجه آن ، ميزان درک و احساس جراح به واسطه عدم وجود حس تماس به ميزان قابل ملاحظه‌ای كاهش می‌يابد.
هدف از ساخت حسگر لامسه ای ، تعيين نيروی وارده در نقطه تماس بين حسگر و بافت هدف است. اين حسگر همچنين قابليت ارائه شكل كلی از بافت هدف و نيز تعيين برخی خواص مكانيكی بافت از جمله ميزان سفتی و نرمی بافت را دارا است.
مزايا و ويژگی‌های اصلی طراحی و ساخت در اين حسگر لامسه ای ، زيست سازگاری اين حسگر با توجه به مواد تشكيل دهنده آن ، استحكام مكانيكی و انعطاف پذيری آن در طـراحـی جـهـت كـاربـردهـای مـخـتـلـف ، عـدم پـيـچيدگی در طراحی ، ساخت و كاهش هزينه‌های ساخت به دليل سادگی ساختار آن و قابليت كوچک سازی اين حسگر تا حد ميكرون است.
استفاده از حسگر لامسه ای به عنوان انگشت در روبات‌های هوشمند با گستره پايين نيرو ، به خصوص برای اهدافی از قبيل جابه‌جايی مواد شكننده يا بافت‌های بيولوژيكی است كه از حساسيت خاصی برخوردار هستند. اين حسگر نوين با دو جنبه تشخيصی و درمانی ، كاربرد فراوانی در پزشكی به خصوص بخش تجهيزات جراحی از راه دور از جمله آندوسكوپی و لاپاراسكوپی دارد.
در دهــه 1970 / 1350 جـراحـی‌هـای كـوچـک ظهور يافت كه به جراحی های سوراخ كليدی نيز معروف شدند. در اين نوع جراحی ، به جای ايجاد شكاف‌های بزرگ روی بدن بيمار ، ابزار جراحی از سوراخی به كوچكی يک سانتی‌متر وارد بدن شده و با دستگيره‌های خارجی كنترل می‌شوند. امـروز جـراحـی هـای مـتنوعی ، از شكم تا خارج كردن كيسه صفرا از اين طريق انجام می‌شود و خـونريزی ، درد و مدت زمان بهبودی به شدت كـاهـش يـافـتـه است. تركيب اين نوع جراحی با سيستم داوينچی بدين معناست كه جراح ديگر ابزار جراحی را مستقيماً به دست نمی‌گيرد. اين مــوضـوع دقـت را بـالاتـر مـی‌بـرد ، زيـرا حـركـات دسـتــان بــزرگ بــه تـكـان‌هـای ظـريـف ابـزارهـای كوچک تبديل شده است. برخی از اين روبات ها در شكل زیر نشان داده شده است.
حركت در قلب
راه‌هـــــــای زيــــــادی بــــــرای آســــــان‌تــــــر كــــــردن جــراحـی‌هـای روبـاتـيـک وجـود دارد. ابـزارهـای مختلـف مار مانند برای دسترسی به بخش‌های نهفته و دشوار ساخته شدهاند. يكی از اين ابزارها بــا نــام i-Snake ، تــوســط وسـيـلــه‌ای بـصـری و بـا چشمان جراح كنترل می‌شود. اين وسيله احتمالا تـا چـهـار سال آينده برای آزمايش روی بيماران آماده خواهد بود.
انجام جراحی بر روی قلب هميشه با چالش‌های زيادی مواجه است. در روش‌های سنتی ، ضربان قلب متوقف می‌شود ؛ اما در روش‌های جديدتر بناست سوراخ كليدی را روی قلب در حال تپش ايجاد كنند. البته اين روش مستلزم تخليه تقريباً كامل ريه چپ است كه لازمه آن ، انجام بيهوشی عمومی است.
روبات هارت‌لندر برای اين طراحی شده تا بتواند از يک سوراخ كوچک به قلب راه پيدا كند. در اين شيوه نيازی نيست قلب متوقف شود و نيازی به خالی كردن ريه چپ هم نيست ، بنابراين بيمار می‌تواند با بی حسی موضعی ، به طور طبيعی نفس بكشد. كامرون ريوير ، روبات‌شناس گروه دانشگاه كارنگی ملون در پيتسبورگ اظهار داشت: «جراحی قلب می‌تواند به يک عمل سرپايی در بيمارستان‌ها تبديل شود.»
حركت كرمی شكل
هارت‌لندر 20 ميلی‌متری دارای دست‌های جلويی و عقبی است كه سبب می‌شود مثل يک كرم در بدن بخزد. جراح ، دستگاه را با فيلم‌های پرتوی ايكس می‌بيند و آن را با يک دستگيره كنترل می‌كند. در همين حال ، وسيله می‌تواند در مسيری مشخص بخزد و به محل تعيين شده توسط جراح برسد.
هارت‌لندر كاربردهای بسياری خواهد داشت. به عنوان مثال می‌توان آن را به سوزن نمونه‌گيری مجهز كرد يا برای تزريق سلول‌های بنيادی يا ژن‌های درمانی درون ماهيچه قلب از آن استفاده كرد. وسايل بسيار ديگری مشابه اين وسيله در دست ساخت است كه برای بازسازی ماهيچه يا رگ‌های خونی پس از حمله قلبی طراحی شدهاند. در حال حاضر ، آزمايش اين وسيله بر روی خوک‌ها در حال انجام است و كاملا ثابت شده كه اين دستگاه مي‌تواند برای تزريق رنگ مخصوص به هدف برود.
يكی ديگر از كاربردها می‌تواند انتقال الكترودهای تنظيم‌كننده ضربان قلب باشد ، زمانی كه قلب نياز به كمک دارد. در حال حاضر اين الكترودها از درون رگ‌ها به قلب منتقل می‌شوند.
هنگامی كه بتوان روبات را در قسمت‌های ديگر بدن به كار گرفت ، می توان آن را به لطف اندازه كوچكش از طريق سوراخ‌های كليدی به داخل انتقال داد. چنين وسيله‌ای حدود 5 ميلی‌متر طول ، تنها يک ميلی‌متر قطر و 16 بازوی مرتعش دارد. نمونه‌های اوليه اين روبات مرتعش قدرت زيادی داشت اما سازندگان متوجه شدند كه دستگاه را خيلی بزرگ ساخته‌اند. حالا قدرت اين دستگاه بسيار زياد است و با لرزش حدود 100 بار در ثــانـيــه ، بــازوهــا را بــه راحـتـی جلـو و عقـب مـی‌بـرد. بـازوهـای سمـت چـپ و راسـت بـه فركانس‌های مختلف به خوبی پاسخ می‌دهند ، بنابراين دستگاه به راحتی با فركانس‌ها تطبيق پيدا مي‌كند. تحقيقاتی در حال انجام است تا اين دستگاه را برای شناور شدن در رگ‌های بزرگ خونی آماده كنند.
از ديـگـر كـاربـردهـای ايـن دسـتـگـاه مـی‌توان به تزريق حلزون گوش اشاره كرد. اين الكترودهای كوچک كه توسط افراد ناشنوا به كار گرفته می‌شوند ، در قسمت حلزونی بسيار ظريف گوش قرار می‌گيرند تا اعصاب شنوايی را تحريک كنند. مسئولان معتقدند اين دستگاه حتی می‌تواند حلزون را به محلی عميق‌تر از مكان‌های كنونی تزريق كند تا شنوايی بهتری برای افراد فراهم شود. به عقيده آن‌ها هرچه در قسمت حلزونی جلوتر رويد ، سلول‌های بيشتری تحريک می‌شوند.
يک گروه تحقيقاتی ديگر نيز تلاش می‌كنند روبات‌های پزشک را در ابعاد نانو توليد كنند ، اما هنوز در مراحل بسيار مقدماتی هستند. كوچک شدن در اين ابعاد چالش‌های زيادی به همراه خواد داشت و احتمالا مدت زمانی طول خواهد كشيد تا چنين ابزارهايی به كلينيک‌ها راه پيدا كنند.
مينيـاتـوری كـردن مـوتـورهـا تـاكنـون نتـوانسته اسـت بـه سرعت رشد صنعت الكترونيک پيش بــــرود ، در نــتــيـجـــه ايـــن روبـــات‌هـــای ريـــزانـــدام نتوانسته‌اند آن‌گونه كه انتظار می‌رفت ، در بدن انسان نقشی را به عهده بگيرند.
رويای مينياتوری
يــكـــی از مــهـــم تــريــن عــوامـلــی كــه ســاخــت روبـات‌هـای بـسـيـار كـوچـک كه قابليت نفوذ به اعضا و اندام‌های مختلف بدن را داشته باشند به تـأخـيـر انـداخـتـه بود ، عدم موفقيت دانشمندان و مــحــقــقـــان در ســـاخـــت مـــوتـــورهـــای كـــوچـــک مينياتوری بوده است و به همين علت تا به امروز استفاده از روبات ها در زمينه پزشكی تنها محدود به روبات‌های غول پيكر می شد ، اما با موفقيت دانشمنـدان در طراحی و ساخت موتورهايی به ابعـاد بسيـار كـوچـک كـه ضخامت آن ها 2 برابر ضخامت يک تار موی انسان است ، می توان پيش بـيـنــی كــرد كــه در آيـنـده ای نـه چنـدان دور ، ايـن روبات‌های مينياتوری بتوانند نقش مهمی را در بدن انسان ها بر عهده گيرند. اين روبات ها اين قابليت را دارند كه به آسانی وارد بدن شده ، كار مورد نظر پزشک جراح را انجام داده و در نهايت از بدن خارج شوند. با اين تفاوت كه برای ورود اين روبـات هـا به بدن اصلا نيازی به استفاده از تيغ جراحی و ايجاد برش روی بدن فرد بيمار نخواهد بـــود. نــســـل جـــديـــد روبــات هــای پــزشـكــی كــه روبـات‌هـای بـسـيـار كوچک هستند ، برای نمونه بـرداری ، رسـانـدن دارو يـا اسـتـقـرار يـک سـيـستم درمــانـی از طـريـق گـوش ، چـشـم يـا حـتـی ريـه يـا رگ‌های خونی وارد بدن خواهند شد.
نــــانــــو روبــــات هــــای جــــراح كــــه نـســـل اول روبات‌هايی با اندازه های بسيار كوچک هستند ، از طريق سيستم عروقی وارد بدن شده و به صورت برنامه ريزی شده يا در وضعيتی كه از خارج بدن تحت كنترل جراح است ، در محل مورد نظر در نقش يک جراح كوچک مسؤليت انجام عمل جراحی را عهده دار می شود. اين روبات ها علاوه بر اين كه بيماری را در مراحل اوليه تشخيص می دهند ، از همه گير شدن بيماری جلوگيری كرده و به اين ترتيب سيستم دفاعی بدن را در مقابل بيماری به ميزان قابل توجهی افزايش می دهند. بدون ترديد با ورود اين روبات ها به عرصه پزشكی ، در آينده ای نه چندان دور تحـولات عظيمـی در عرصه پزشكی و درمان بيماری ها به وجود خواهد آمد و براساس پيشرفت هايی كه در اين زمينه محققان به آن دست يافته اند ، پيش بينی می شود كه نسل اول سامانه جراحی نانوروباتيک تا سال 2015 در بيمارستان های بزرگ سراسر دنيا مورد استفاده قرار گيرد. در حال حاضر گروه های بسياری در سطح دنيا در تلاش هستند تا به دستاوردهای جديدی در زمينه طراحی و ساخت نانوروبات ها دست يابند كه اين تحقيقات هنوز در مراحل ابتدايی است.
بـی شـک كوچک شدن روبات های جراح در اين ابعاد با موانع و محدوديت های بسياری مواجه خواهد بود و به اين ترتيب ، مدت زمان زيادی طول خواهد كشيد تا بتوان از چنين ابزارهايی در درمان بيماری ها استفاده كرد.
پژوهشگران مدت های زيادی با اين رويا بسر می‌بردند كه تمايل همگانی در عرصه فناوری به مينياتوری كردن همه چيز ، می تواند به ساخت روبات‌های مينياتوری منجر شود كه به سادگی در بدن انسان حركت كنند. ولی تا به امروز اين امر امكان‌پذير نبود. دليلش هم اين بود كه موتوری كه بتواند آن‌ها را به حركت درآورد و خود نيز ابعادی چنين ريز داشته باشد ، وجود نداشت.
وقتی ابعاد موتورهای الكتريكی معمولی كم شود و نمونه‌های كوچک‌تر آن ها ساخته شود ، كارايی‌شان به تدريج كاهش می‌يابد و وقتی كه ابعاد اين موتورها در حد و اندازه چند ميلی‌متر می‌شود ، توان چرخيدن را از دست می‌دهند و حتی نمی‌توانند بر مقاومت و اصطكاک روتورهای خود غلبه كنند.
اين موضوع به مشكل اساسی توسعه ريزفناوری‌هايی نظير ريزروبات‌های جراحی تبديل شده است. اگر شما يک كاتالوگ تجهيزات الكترونيكی را ورق بزنيد ، با انواع و اقسام حسگر ، ال.ای.دی ، تراشه‌های حافظه و مواردی از اين دست روبرو می‌شويد كه جديدترين‌ها را در عرصه فناوری و مينياتوری كردن ابزارها نشان می‌دهند ، ولی اگر به قسمت موتورها در كاتالوگ‌های الکتريکی يا مکانيکی نگاه كنيد ، تغيير چندانی نسبت به موتورهای سال 1950 نخواهيد يافت.
برای حل اين مسأله ، پژوهشگران در سال های اخير به استفاده از مواد پيزوالكتريک روی آورده‌اند. پيزوالكتريک‌ها معمولا به شكل كريستال‌هايی هستند كه با اعمال ولتاژ ، منبسط و منقبض می‌شوند. اين ويژگی سبب می‌شود كه ساخت موتورهای خطی بسيار ساده شود. اين موتورها برخلاف موتورهای دورانی ، با سرعت زياد و فقط به جلو و عقب حركت می‌كنند.
ولی برای حركت واقعی در بدن انسان ، ريزموتورها بايد بتوانند حركت دورانی نيز داشته باشند. برای مثال ، خيلی از انواع باكتری‌ها ساختار دم مانندی دارند كه تاژک ناميده می‌شود. چرخاندن تاژک‌ها ، آن‌ها را با سرعت زياد و با حركتی مارپيچی به چرخش در می‌آورد كه سبب می‌شود باكتری در جريان مايعات بدن شنا كند.
پژوهش‌های جديد با الهام از همين روش توانسته‌اند حركت خطی موتورهای بسيار ريـز پيـزوالکتـريـک را بـه حـركـت دورانـی تبـديـل كنند. اين امر با وصل كردن موتور به ساختاری با برش مارپيچی انجام می‌پذيرد. چون اين ساختار در امتداد شيار حلزونی نگاه داشته شده ، وقتی يک انتهای آن به جلو رانده می‌شود ، اين حركت تبديل به حركت دورانی می‌شود. اين حركت دقيقاً عكس حركتی است كه در نصب لامپ‌های حبابی استفاده می‌شود. نمونه اوليه‌ای كه پژوهشگران ساخته‌اند ، يک چهارم ميليمتر پهنا دارد كه تقريباً برابر دو تار موی انسان است و 70 درصد از ركورد ثبت‌شده قبلی كوچک‌تر است.
سـادگـی و جامعيت اين روش ، كاربری‌های زيادی را در آينده نويد می‌دهد. تمام روش‌ها و مفاهيم ديگر برای ساخت موتورهای ريز بسيار پـيـچـيــده بــوده‌انـد. هـم‌اكنـون مـی تـوان از امـواج الكترومغناطيسی و سيم‌پيچ‌های خارجی برای چـرخـانـدن مـوتـورهـا در داخـل مـايعات استفاده كـرد ، ولـی در آن صـورت نـيـاز بـه سـيـم‌پيچ‌های بزرگی در دو طرف تخت‌های جراحی خواهد بود. مزيت اين شيوه اين است كه نياز به تحريک اولـــيـــــه روتــــور نــــدارد و عــــلاوه بــــر آن ، از ايــــن سيم‌پيچ‌های بيرونی نيز خبری نخواهد بود. اين روش می‌تواند يک روبات متحرک را بدون نياز به تجهيزات جانبی به حركت درآورد.
ولی برخی از متخصصان سيستم‌های ميكرو الـكـتـرومكانيكی می‌گويند كه علی‌رغم اينكه نـمـونـه‌هـای اولـيـه در آزمـايـشـگـاه جواب خوبی داده‌انـد و آزمـايـش‌هـا مـوفـقـيـت‌آمـيـز بـوده ، ولی كارايی آن ها در داخل مايعات هنوز اثبات نشده اسـت. ايـن‌هـا مـوتورهای سبک وزن با فركانس بـالا هـسـتـنـد و اين ويژگی‌ها برای روبات‌های پرنده نيز ايده‌آل محسوب می‌شوند.
جراحی چشم های بيماران با استفاده از روبات
در حــال حــاضــر بـسـيــاری از افــراد در زمـيـنـه الکترونيک و صنعت هوشمند با سيستم روباتيک جراحی داوينچی آشنا هستند. اين فناوری يک سـيستـم جـراح نشستـه اسـت كـه از يـک صفحـه مانيتور سه بعدی استفاده می كند و دارای دست های كنترلی است كه قادرند با استفاده از ابزارهای جراحی ، يک عمل جراحی پزشكی را به راحتی هر چه تمام تر به انجام رسانند. اين سيستم برای عمل های چشم بسيار مناسب است. اين روبات می تواند به راحتی عمل‌های مربوط به نواحی شبكيه و زجاجيه را انجام دهد. از آن جايی كه عمل های جراحی روی اين نواحی به تسلط زيادی نياز دارد و جراحان با پا به سن گذاشتن اين مهم را از دست می دهند ، اين سيستم روباتيک جراح می تواند بسيار مفيد باشد. با داشتن واحد كنترلی جوی استيک و ماژول روباتيک اسليو كه دارای دو بازوی روباتيک است ، اين محصول قادر به حذف امكان لرزش دست در حين عمل می‌شود. دقت اين محصول تا حدی است كه گفته می شود فعاليت های جراحی را با خطای بسيار كمتر از يک ميلی متر به انجام رساند.
طراحان معتقدند سيستم روباتيک جديد جراحی اثباتی بر تلاش های آنان در ارائه راه حل های سريع و مؤثر برای كاهش ريسک در انجام انواع جراحی ها و كاهش زمان بهبودی نهايی بيمار خواهد بود.
عمل‌های چشمی از قبيل ترميم شبكيه يا درمان جداشدگی (پارگی) پرده شبكيه دقت زيادی را می‌طلبد. در بسياری از موارد ، جراحان تنها در بازه محدودی از عمر كاری خود قادر به انجام چنين عمل‌هايی هستند. چشم پزشكان معمولا زمانی شروع به انجام چنين عمل‌هايی مي‌كنند كه پيش از آن به سطح پيشرفته‌ای از شغل خود رسيده باشند. اما به مرور و با افزايش سن ، انجام چنين عمل‌های پيچيده‌ای دشوارتر می‌شود. سيستم جديد قادر است كه به سادگی لرزش دستان چشم پزشكان را گرفته و عمر كاركرد آنان را به طور معناداری افزايش دهد.
روبات از دو بخش اصلی و پيرو تشكيل شده است. كنترل كامل روبات اصلی از طريق دو جوی استيک در اختيار چشم پزشک است. آنچه كه ساخته شده است ، شامل دو بازوی روباتيک به عنوان پيرو است كه حركات روبات اصلی را عيناً كپي‌برداری می‌كند و عمل واقعی را انجام می‌دهد. ابزارهای بسيار كوچک سوزنی شكل بر روی بازوان روبات قرار دارند كه تنها 0/5 ميلی‌متر قطر دارند و شامل انبرک ها ، قيچی‌های جراحی و زهكش‌ها هستند. روبات بگونه‌ای طراحی شده است كه نقطه ورود سوزن به چشم هميشه مكان ثابتی است تا از آسيب رساندن به ساختار ظريف چشم جلوگيری شود.
همچنين يک تعويض كننده ابزار منحصر به فرد طراحی شده است كه به بازوهای روبات پيرو اجازه می دهد كه ابزارشان را تنها در عرض چند ثانيه تعويض كنند. برای مثال ، جايگزينی انبرک ها با قيچی ها. اين يک فاكتور مهم در كاهش زمان در اين روش است. بعضی از عمل‌های چشم ممكن است كه تا 40 بار نياز به تعويض ابزار داشته باشند كه اين خود زمان قابل ملاحظه‌ای از روال كلی عمل را به خود اختصاص می‌دهد. همچنين اندازه حركات جراح نيز كاهش می‌يابد. به عنوان مثال ، هر سانتی‌متر حركت در جوی استيک به صورت يک ميلی‌متر حركت در نوک ابزار ترجمه می‌شود. اين امر باعث می‌شود تا دقت بطور شگرفی افزايش يابد.
همچنين روبات اصلی بازخوردی لمسی را عرضه می‌كند. چشم پزشكان كنونی به علت اينكه نيروهايی كه در خلال عمل معمولا بسيار كوچكتر از آن هستند كه احساس شوند (مثلا نيروی لازم برای استفاده از قيچی) ، كاملا بر اساس حس بينايی خود كار می‌كنند. در حالی كه اين روبات قادر است تا اين نيروهای بسيار كوچک را اندازه‌گيری كرده و پس از تقويت به جوی استيک ها منتقل كند. اين امر به جراحان اين امكان را می‌دهد تا تأثير اعمالی را كه انجام می‌دهند ، درک كنند كه همين باعث افزايش دقت می‌شود.
اين سيستم ، مزايای ارگونوميک را هم به همراه دارد. جراحان عموماً مجبورند تا به طور ايستاده بر روی سر بيمار خم شوند ، در حالی كه به زودی قادر خواهند بود تا روبات را در حالی كه در وضعيت راحتی نشسته‌اند ، به فعاليت وا دارند. به علاوه ، روبات پيرو بسيار جمع و جور و سبک وزن است ؛ به طوری كه پرسنل اتاق عمل قادرند به راحتی آن را جابجا كرده و به هنگام عمل به ميز جراحی الصاق كنند.
نه تنها به اين خاطر كه اين سيستم زمان عمل را كــــاهــــش مــــی‌دهــــد ، بــلــكــــه بـــه ايـــن خـــاطـــر كـــه محدوديت‌هايی را كه جراحان در عمل با دست با آن‌‌مواجه‌اند ، از ميان بر می‌دارد. روبات جراحی چـشـم ، گـام بـعـدی در تكامل ميكروجراحی در شــــاخــــه چــشــــم پــــزشــكــــی اســــت و مــنــجـــر بـــه ايجاد روش‌های جديد و دقيق تر خواهد شد.
امروزه بيش از يک ميليون روبات خانگی و بيش از 1/5 ميليون روبات صنعتی در دنيا مورد استفاده قرار می گيرند. اگر چه بيشتر روبات های ساخته شده روبات هايی هستند كه قابليت های مـحــدودی دارنــد و بــه هميـن علـت تنهـا از ايـن روبـــات‌هـــا در كـــارخـــانـــه هـــا و در خــط تــولـيــد مــحــصـــولات مـخـتـلــف اسـتـفــاده مــی شــود ، امــا بـــررســـی‌هـــای انــجـــام شـــده دربــاره چـگــونـگــی وضـعـيـت صـنـعـت روبـاتيک در سال های آينده ، حاكی از آن است كه روبات های هوشمند كه با بــــرخــــورداری از فــنــــاوری‌هـــای حـــوزه هـــوش مـصـنــوعــی بــرای انـجــام فـعــالـيـت‌هـای مختلـف طراحی می شوند ، در آينده بيشترين سهم صنعت روباتيک را به خود اختصاص خواهند داد. آنچه مسلم است ، اين است كه در دنيای امروز ، قابليت ها و توانمندی‌های ربات ها همچنان در حال پيشرفت است و روبات ها تا رسيدن به توانمندی های انسان ها كـه قـادرنـد بـيـش از صـد تـريـلـيـون دسـتـورالعمل مختلف را در هر ثانيه انجام دهند ، راهی طولانی پـيـش رو دارنـد. اگـر چـه بـايـد پـذيـرفت كه هوش سرشار انسان ها عامل اصلی در طراحی و ساخت روبات های هوشمند است.
منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی
کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، روبات ، روبات در پزشکی ، جراحی روباتیک ، حسگر لامسه ، جراحی چشم