پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

آشنايی با بخش ها و شرايط آزمايشگاه

روند رو به رشد تكنولوژي و دانش، نقش كليدي در رشد و توسعه مراكز علمي و تحقيقاتي و صنعتي داشته و ارتقاء رشد علمي به غير از امكانات تئوريك، وابسته به تجهيزات دقيق، حساس و پيشرفته است.
در اين شماره ابتدا به بررسي بخش هاي مختلف يك آزمايشگاه، شرايط و ايمني در آزمايشگاه و گندزدايي محيط آزمايشگاه خواهيم پرداخت و در ادامه با انواع مختلف تجهيزات آزمايشگاهي آشنا مي شويد.

بخش های مختلف آزمايشگاه
بــخـــش هــاي مـخـتـلــف آزمــايـشـگــاه شــامــل هــمـــاتـــولـــوژي ، بــيـــوشــيــمـــي ، بـــانــك خــون ، مـيـكروب‌شناسي ، ايمونولوژي ، سرولوژي و آزمايش‌هاي متفرقه است. هماتولوژي: كه در اين بخش آزمايش هاي CBC ، ESR، گروه خون و RH ، PT، PTT ، شـمـارش پـلاكـت ، شـمارش رتيكولوسيت، HT و HB ، سيلان ، انعقاد انجام مـــي‌شـــود. بــيـــوشــيــمـــي: كـــه در ايــن بـخــش آزمايش‌هاي قند ، اوره ، كراتي نين ، كلسترول ، تـري گـلـيـسـيـريـد ، اسيد اوريك ، بيلي روبين ، كلسيم ، فسفر، پروتئين ، آلبومين ، يونوگرام ، SGOT ، SGPT،  AIP، LDH و گازومتري انجام مـــي‌شـــود. بـــانـــك‌خـــون: كـــه در ايــن بـخــش آزمـايـش‌هـاي تـعيين گروه و RH بيمار و كيسه خون ، كراسماچ ، كومبس مستقيم ، كومبس غير مستقيم انجام مي شود. ميكروب شناسي: كه در اين بخش آزمايش هاي كشت و بررسي مستقيم ادرار، كشت و بررسي مستقيم خون ، كشت و بررسي مستقيم مدفوع ، كشت و بررسي مستقيم مايعات بدن ، كشت و بررسي مستقيم زخم ها ، بررسي مستقيم BK انجام مي شود. سرولوژي: كــه در ايـن بـخـش آزمـايـش هـاي CRP و RF و BHCG انجام مي‌شود. آزمايش هاي متفرقه: كه اين آزمايش ها شامل آزمايش كامل ادرا ر، تست مــدفـوع جستجـوي خـون در مـدفـوع ، ( تسـت گاياك) ، توبركولين تست ، بررسي ضايعات از نظر قارچ  است.  

شرايط و ايمنی در آزمايشگاه  
قبل از هر گونه طراحي بايد عملكرد و وسعت كاري آزمايشگاه، تعداد و اندازه تجهيزات و نيز نيروي كاري مورد نياز را مد نظر قرار داد و توجه كرد كه بايد بخش هاي اداري كاملا از بخش هاي فني آزمايشگاه مجزا بوده و افراد براي دسترسي به اين نواحي‌، مـجبـور نبـاشنـد كـه از بخـش هـاي ديگـر عبـور كننـد. همچنيـن بـايـد محـل پـذيـرش و نمونه‌گيري در فضائي كاملا مجزا در نظرگرفته شده و فضاي آبدارخانه و رخت كن نيز با فاصله مناسب از قسمت هاي فني آزمايشگاه قرار داشته باشد.
‌الزامات و قوانين مربوطه كشوري در موقع احداث بنا در ارتباط با وقوع بلاياي طبيعي مثل زلزله، آتش سوزي و غيره رعايت شود. 
‌سقف ها، ديوارها و كف آزمايشگاه بايد صاف و در مقابل مايعات، موادشيميايي وساير مواد ضدعفوني كننده كه به طور معمول در آزمايشگاه ها استفاده مي شود، مقاوم باشد.
‌سطوح كاري بايد به اسيدها، بازها، حلال ها و سايرمواد شيميايي، مايعات، درجه حرارت كم و زياد، ضربه و مواد ضدعفوني كننده مقاوم بوده و جنس آن ها به گونه اي باشد كه سنگيني وسايل را تحمل كنند. 
‌بايد دستشويي در همه اتاق ها و ترجيحا در كنار در خروجي نصب شود و بهتر است كه شيرهاي آب با حركت آرنج، فشار پا و... باز شوند.
‌بايد سرويس هاي بهداشتي به تعداد كافي و به طور جداگانه جهت كاركنان زن و مرد وجود داشته باشد. 
‌بــايــد مـنـبــع نـيــروي بــرق مـسـتـقــل جهـت پشتيباني از وسايل و تجهيزات در زمان قطع برق وجود داشته باشد.
‌سـيـسـتـم سـيـم كـشي داخلي داراي هادي متصل به زمين باشد.
‌تـهـيـه مـنـبـع ذخـيـره آب با كيفيت مناسب جهت شستشوي وسايل، دست و غيره بايد در نظر گرفته شود.
‌فضاي مناسبي به عنوان انبار جهت ذخيره  كردن مواد، معرف ها و وسايل بايد در نظر گرفته شود. 
‌كـل سـاخـتـمـان از سـيـستم امنيتي مناسبي برخوردار باشد. 
تـمـام مـنـاطـق آزمـايـشـگـاه بـايـد از سـيـستم روشــنـــايـــي مــنــاســب و كــافــي (نــور طـبـيـعــي يــا مـصـنـوعـي) بـرخـوردار بـاشد تا شرايط كاركرد ايمن فراهم شود.
‌بـايـد مخصوصا در بخش هايي كه اسيد، مواد سوزاننده،  خورنده يا ديگر مواد شيميايي مـورد اسـتـفاده قرار مي گيرند، جايگاه ثابتي را جهت شستشوي چشم در نظر گرفت.

بـــايــد در مـكــان هــايــي كــه بــا مــواد آلــوده كارمي‌شود، در ارتباط با نوع ميكرو ارگانيسم، هودهاي ايمني بيولوژيك نصب شود. 
‌تهويه مكانيكي  يا طبيعي هوا بايد به نحو مطلوبي در اتاق هاي آزمايشگاه انجام پذيرد.
محيط كاري ‌بايداز درجه حرارت مناسب ومطلوبي برخوردار باشد.
‌بايد مكاني جهت ارائه كمك هاي اوليه در آزمايشگاه در نظر گرفته شود.
‌در صــورت لـزوم مـكـان مـنـاسـبـي جـهـت نگهـداري پسمـانـدها قبل از دفع در نظر گرفته شود. 
‌بايد در آزمايشگاه دوش هاي اضطراري، مخصـوصا در بخش هايي كه از مواد شيميايي سوزاننده استفاده مي شود، نصب شوند (تعداد دوش هــا بـسـتـگــي بـه وسعـت كـاري و فضـاي آزمايشگاه دارد.)

گندزدايی اتاق آزمايشگاه 
درصورت بروز حادثه اي در آزمايشگاه مانند شكستن محيط كشت يا ظروف حاوي نمونه‌هاي باليني، ممكن است نياز به ضدعفوني كردن اتاق باشد. اين عمل بايد به وسيله افراد مجرب انجام شود. اگر حادثه ناشي از شكستن ظروف حاوي محيط كشت جامد يا خلط غليظ باشد، تعداد آئروسل هاي ايجاد شده ناشي از آن محدود است. بنابراين بلافاصله محل آلوده را با كاغذ و حتي روپوش آزمايشگاهي مي پوشانند تا از ايجاد آئروسل جلوگيري شود. به سرعت ماده ضدعفوني كننده را  در محل آلوده ريخته و اتاق را حداقل به مدت 2 ساعت ترك مي كنند. پس از 2 ساعت، با پوشيدن لباس محافظ وارد اتاق شده و ظروف شكسته را جمع آوري كرده، منطقه آلوده را كاملا ضدعفوني و تميز مي كنند.
چنانچه حادثه ناشي از شكستن ظروف حاوي مايعات آلوده باشد، در اين صورت ميـزان آئروسل ايجاد شده زياد است. بنابراين بي درنگ هود ايمني را روشن كرده، حداقل تا 4 ساعت اتاق حادثه را ترك مي كنند. سپس اتاق را با گاز فرمالدئيد ضدعفوني مي كنند. 
در ابتدا تمامي پنجره ها،  درها و منافذ اتاق مورد نظر بايد به دقت مسدود شود كه براي اين كار مي توان از كيسه هاي پلاستيكي بزرگ زباله استفاده كرد. فرمالدئيد، ممكن است موجب خرابي تجهيزات كامپيوتري شود، بنابراين قبل از ضدعفوني كردن بايد وسايل مزبور را از محيط خارج كرد. براي ضدعفوني كردن 30 متر مكعب،  100 ميلي ليتر فرمالين و 900ml ميلي ليتر آب با يك اجاق برقي لازم است. تمامي مواد شيميايي حاوي كلرين (chlorine) مانند مواد ضدعفوني كننده هيپوكلريت بايد از اتاق خارج شوند زيرا ممكن است كلرومتيل (chloromethyl) توليد شود كه سرطان زا است. 

‌وسائل انتقال خون 
- سوزن‌هاي ‌مخصوص انتقال خون 
- كاتترهاي ‌مخصوص انتقال خون 
- ست هاي تزريقي
- ست هاي ويژه‌ در مواقعي كه خون با فشار وارد مي شود.
- فيلتر Micro aggregate
- فيلتر كاهش لوكوسيت
- Blood warmer در مواقعي كه تعداد زياد خون بايد انتقال داده شود.

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، آزمایشگاه ، Laboratory ، آشنایی با آزمایشگاه