پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

معرفی نرم افزارهای مورد استفاده در حوزه پزشكی (بخش اول)

با پیشرفت صنعت و فناوری ، گستره حوادث و بیماری‌ها نیز افزایش یافته است که علاوه بر تضعیف و از دست دادن سرمایه‌های انسانی هرکشور ، هزینه‌ها و خسارات مالی هنگفتی بر سازمان‌ها و در مجموع بر کل کشور تحمیل می‌کند. برخی از این هزینه‌ها قابل محاسبه ، مشهود و مستقیم بوده و بسیاری دیگر نیز غیر قابل محاسبه و غیرمستقیم هستند که در نهایت تأثیر مستقیمی بر کاهش بهره وری هر صنعت و در کل کشور دارند.

به کارگیری سیستم‌های نرم افزاری می تواند ضریب اطمینان اجرای صحیح و دقیق همه برنامه‌ها را بالا برده و کمک مؤثری به اشراف کلی پزشکان بر کارهای انجام شده کند و آن‌ها را در اخذ تصمیمات صحیح و مناسب یاری دهد. استفاده از نرم افزار در این راستا می تواند دستیابی به اهداف را آسان سازد ؛ زیرا یک ابزار مناسب ، با صرفه اقتصادی و قابل اطمینان برای ورود ، ثبت ، تحلیل و گزارش گیری از اطلاعات بوده و در نهایت از طریق کاهش زمان مصرفی ، ضایعات کاغذی ، میزان خطا و افزایش دقت عمل و نتیجه گیری های مستمر باعث بهبود مستمر در سطح سلامت ، ایمنی و محیط زیست بوده که نه تنها به پیشبرد کار کمک می کند ، بلکه ارتقای بهره وری در سطح ملی را نیز به دنبال خواهد داشت.

سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی (Hospital Information System (HIS
سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی (HIS) در حال حاضر در بزرگ‌تریـن مراکز آموزشی، درمانی و پـژوهشی دانشگاهی ، مراکز درمانی تخصصی و فوق‌تخصصی دولتی و خصوصی نـصب شده و مورد بهره‌برداری قـرار گرفـته است. کلیـه عملیات مربوط به بیمـاران را از پذیرش تا ترخیص ثبت و پـیگیری می کند. امکاناتی نظیر انجام خودکار عملیات پذیرش ، ترخـیص ، لیـست بیمـه و همچنین ثبت الکترونیکی پرونده بالینی بیماران ، ثبت آزمایش‌ها و نتایج خدمات پاراکلینیکی ، پروسیجرها و ... برای بیمار ، موجب تسریع در عملیات روزمره و فرایندهای بیمارستان شده و ضمن کم‌کردن مدت اقامت بیماران بستری در بخش با بالابردن ضریب اشغال تخت‌ها ، موجب افزایش درآمدهای بیمارستان می‌شود.

مشخصات فنی سیستم
زبان بـرنامه‌نویسی رابط‌ های کاربری: Visual Basic و NET.
زبـان برنامه‌نویسی کمپونت‌های سیستمی: Visual Basic , MS VC++ , VB NET
بـانک اطلاعاتی: 2008 و 2005 Microsoft SQL Server
سیستم عامل سرور: 2003 Windows  Server
سیستم عامل ایستگاه‌های کاری: Windows seven ،Windows XP Professional

ویژگی‌های سیستم
- سطوح امنیتی برای کاربران و گروه‌های کاربری جهت دسترسی به امکانات و قابلیت‌های هر یک از زیرسیستم‌ها

- ثبت (Log) تغییرات انجام‌شده (اعم از حذف یا ویرایـش رکورد) توسط کاربر شامل رکورد تـغیـیـریافته ، زمان تغییر ، تاریخ تـغییر ، اپراتور تغییردهنده و ...

- تولید گزارش‌های مورد نیاز توسط کاربر (Report Generator)

- تعـریف انواع سازمان‌های بیمه‌گر (اصلی ، مکمل) طرف قـرارداد و سازمان‌های حمایتی و نحوه پرداخت به ازای خدمات مختلف

- تعریف پزشکان و کلیه پرسنل مرتبط شاغل در مرکز درمانی

- تعریف انواع فرم‌های بالینی به صورت دینامیک با امکان چاپ با فرمت دلخواه کاربـر (Form Generator)

- امکان Export اطلاعات فرم‌های بالینی تعریف‌شده به نرم‌افزارهای آماری جهت مقاصد و اهداف پژوهشی

- امکان جداسازی بخشی از بانک اطلاعاتی نرم‌افـزارهـا از بانک اصلی به صورت دینامیک با توجه به پرسش و خواسته تحلیل‌گر جهت مقاصد تحقیقاتی و آماری

- امکان استخراج انواع گزارش‌های مدیریتی ، عملکردی و ... در یک دوره زمانی مشخص

مدیریت پذیرش بیماران
- نوبت‌دهی به بیماران به صورت الکترونیکی
- پذیرش بیماران در کوتاه‌ترین زمان و به صورت الکترونیکی
- دریافت نوبت توسط بیماران از طریق اینترنت
- دریافت نوبت توسط بـیماران با استفاده از تلفن گویا

ایجاد پرونده الکترونیکی درمانی
- ثبت و تشکیل پـرونده الکتـرونیکی بالینی بیماران شامل ثبت نـتایج خدمات کلینیکی و پاراکلینیکی (نتایج آزمایش‌ها ، گزارش‌های گرافی‌های صورت گرفته ، پروسیجرها و ...)
- ثبت مشاوره‌های پزشکی
- ثبت داروهای مصرفی
- رؤیت پرونده‌جامع درمانی بیمار در یک نگاه
- رؤیت و مقایسه نتایج آزمایش‌های بیمار در یک دوره بر روی نمودار
- ثبت کدگذاری بیماری‌ها و خدمات بیماران بر اساس استانداردهای جهانی 10ICD ، PCS10ICD ، CM9ICD

مدیریت خدمات ارائه‌شده به بیماران
- ثبت خدمات ارائه‌شده به بیماران به صورت الکترونیکی
- ثبت فرایندهای عملیاتی بر روی خدمات درمانی

مدیریت دریافت و پرداخت‌ هزینه‌ خدمات درمانی
- محاسبه خودکار هزینه ‌خدمات ارائه‌شده به بیماران و صدور صورتحساب
- ثبت دریافت و پراخت کلیه وجوه بیماران به صورت الکترونیکی و در کوتاه‌ترین زمان
- دریافت هزینه‌های درمانی از بیماران از طریق دستگاه‌های POS بانکی متصل به HIS
- تهیه گزارش‌ها و دیسکت‌های مورد نیاز سازمان‌های بیمه‌گر به صورت الکترونیکی و خودکار

مدیریت بیمه
- تعریف قراردادهای بیمه‌ای سازمان‌های بیمه‌گر اصلی و مکمل با امکان محاسبه اتوماتیک هزینه با در نظر گرفتن تنوع و وجود استثنائات در قراردادها
- تهیه گزارش‌ها و دیسکت‌هـای مورد نیاز سازمان‌های بیمه‌گر به صورت الکترونیکی و خودکار
- مدیریت کسورات بیمه

مدیریت محاسبه کارانه پزشکان
- تعـریف قـراردادهای پزشکان سهام دار و میهمان و با توجه به تنوع قراردادها
- ‌محاسبه خودکار سهم پزشک ، سهم بیمارستان‌ و اعمال مالیات متعلقه به پزشک

مدیریت خدمات ارائه‌شده به بیماران
- ثبت خدمات ارائه‌ شده به بیماران به صورت الکترونیکی
- ثبت فرایندهای عملیاتی بر روی خدمات درمانی

سیستم‌های اطلاع‌رسانی
- اطلاع‌رسانی به بیماران از طریق بیلبورد
- اطلاع‌رسانی به بیماران ، پزشکان و سایر گروه‌های درمانی از طریق ارسال پیامک (SMS)

مدیریت داشته‌ها
- مدیریت بانک خون
- مدیریت دارو و لوازم مصرفی

ارتباط با دستگاه‌های تشخیصی و درمانی
- ارتباط با دستگاه‌های تشخیصی آزمایشگاهی
- ارتباط با آرشیو تصاویر پزشکی (PACS)

مدیریت پرستاران
- مدیریت بخش‌های درمانی و تخت‌های مرتبط با آن
- مدیریت تغذیه بیماران

مدیریت واحدهای پاراکلینیکی
- مدیریت آزمایشگاه و فـرایند پاسخ‌دهی به درخواست‌های آزمایش توسط واحدهای پرستاری و جوابدهی به بیماران
- مدیریت مرکز تصویـربرداری و فراینـد پـاسخ‌دهی به درخواست‌های تـصویربرداری توسط واحدهای پرستاری و جوابدهی به بیماران
- مدیریت واحدهای آندوسکوپی و کلونوسکوپی
- مدیریت واحدهای اکو و تست ورزش

مدیریت واحدهای کلینیکی و درمانی
- فیزیوتراپی
- دیالیز

مدیریت اتاق عمل
- نوبت‌دهی و مدیریت تخت‌های اتاق عمل
- مدیریت فرایند پذیرش بیماران از بخش‌های بستری تا ریکاوری و تحویل بیمار به بخش بستری
- ثبت اطلاعات مالی عمل بر اساس کدهای کالیفرنیا و به صورت خودکار
- ثبت اطلاعات عوامل عمل (جـراح ، کمک جراح ، اسکراب ، سیرکولار و ...)

امکانات برجسته سیستم
- تولید سند خودکار درآمدی و هـزینـه‌ای (ارتباط بین سیستم HIS و MIS) جهت استقرار نظام حسابداری تعهدی
- زیرسیستم داشبورد مدیریتی تحت وب
- زیرسیستم نوبت‌دهی اینترنتی
- زیرسیستم اسکن پرونده‌های پزشکی بیمار
- زیرسیستم کنترل تداخل‌های دارویی
- قابلیت اتصال به سامانه سپاس وزارت بهداشت
- نمایش نتایـج آزمایش‌هـای بیمـار بـر روی نمودار
- بیلبوردهای اطلاع‌رسانی
- ارتباط با PACS
- ارتباط با دستگاه‌های POS بانکی
- ارتباط با کیوسک‌های اطلاع‌رسانی
- امکان ارسال پیامک (SMS) به بیماران و کادر درمان

سیستم اطلاعات مدیریت مراکز جراحی
سیستم اطلاعات مدیریت مراکز جراحی محدود با استفاده از برترین فناوری‌های روز تولید نرم‌افزار و با تکنولوژی NET. و به منظور مدیریت مراکز درمانی کوچک همچون مراکز جراحی محدود (DAay Clinic) و درمانگاه‌های بزرگ دارای بخش‌های کلینیک و پاراکلینیک طراحی و تولید شده است. این نـرم‌افـزار در حال حاضر در بزرگ‌ترین و معتبرین مراکز جراحی محدود نصب و راه‌اندازی شده است.

ویژگی‌های سیستم
- منطبق با نیازهای مراکز جراحی محدود (بستری کوتاه مدت بیمار)
- سطوح امنیتی برای کاربران و گروه‌های کاربری جهت دسترسی به امکانات و قابلیت‌های هریک از زیرسیستم‌ها
- مجهز به زیرسیستم پزشک و منشی درمانگاه
- مجهز به زیرسیستم نوبت‌دهی پیشرفته
- تعریف انـواع سازمان‌های بیمه‌گر (اصلی ، مکمل) طرف قرارداد
- تعریف پزشکان و کلیه پرسنل مرتبط شاغل در مرکز درمانی و محاسبه کارانه آنان
- امکان استخراج انواع گزارش‌های مدیریتی ، عملکردی و ... در یک دوره زمانی مشخص
- قابلیت ارتباط با سیستم پرونده الکترونیک پزشکی بیمار (EMR)

سیستم پرونده الکترونیک پزشکی بیمار (EMR)
امروزه علم پزشکی با حجم بسیار زیاد اطلاعات مواجه است که مدیریت درست آن‌ها با روش‌های سنتی غیرممکن است. بخش اصلی این اطلاعات توسط پزشکان و در درجه دوم توسط سایر کادر درمانی و باقی این اطلاعات از منابع دیگر مانند دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی و تشخیصی و نیز خود بیماران تولید می‌شود. پزشکان به عنوان محور اصلی سیستم سلامت ، از سویی مسئول مراقبت از بیماران و درمان و تأمین سلامتی ایشان هستند و از سویی دیگر با پژوهش مستمر ، مسئولیت پیشبرد علم پزشکی را به عهده دارند.
ابزار اصلی همه این فعالیت‌ها که تضمین کننده سلامت جامعه و تک‌تک افراد آن است ، دسترسی مناسب و به‌جا به اطلاعاتی است که در هر روز میلیون‌ها واحد از آن تولید می‌شود و در اختیار این افراد قرار می‌گیرد. بدیهی است که تک‌تک اجزای این اطلاعات جمع‌آوری شده ارزشمند هستند ، با این حال هر پزشک با داشتن مشغله کاری فراوان تنها به دانستن بخشی از این اطلاعات علاقمند است. در مـورد سایر اطلاعات ، فـقط دانستن نتیجه کلی یا نتیجه عملی آن‌ها کفایت می‌کند. امروزه حجم اطلاعات تولید شده در سیستم بهداشت و سلامت (که شاید پیچیده‌ترین سیستم اطلاعاتی شناخته شده باشد) به قدری است که استفاده از ابزار مناسب می‌تـواند در مواردی ساعت‌ها و در موارد دیگر روزهـا و هفته‌ها در وقت گران‌بهای پزشکان صرفه‌جویی کند. این امر در مورد مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌ها حتی صورت حادتری به خود می‌گیرد ؛ به طوری که هیچ عاملی به اندازه جمع‌آوری درست اطلاعات و استفاده مناسب از اطلاعات موجود نمی‌تواند مسیر تحقیقات را تحت تأثیر خود قرار دهد. از سویی دیگر ، بیمارستان نیز به عنوان سازمانی که مهم‌ترین عملیات مراقبت از بیماران و تأمین سلامت افراد جامعه در آن صورت می‌گیرد ، برای تأمین کیفیت ارائه خدمات خود نیاز به مدیریت درست و استفاده مناسب از اطلاعات دارد.

تقریباً تمام سیستم‌های اطلاعات بیمارستانی موجود در کشور برای رسیدن به اهداف مدیریتی و کنترلی طراحی و پیاده‌سازی شده‌اند و تا امروز نتایج مدیریتی و مالی بزرگی نیز برای بیمارستان‌ها داشته‌اند. در بـسیاری از این سیستم‌ها اطلاعات بالینی بیماران نیز تولید و جمع‌آوری می‌شود که به دلایل زیـر سـاختار پـرونده الکترونیک مناسبی به خود نمی‌گیرد:
- اکثر اطلاعات بالینی به دلایل مالی نگهداری می‌شوند. به عنوان مثال پاسخ "تست های آزمایشگاهی" به عنوان نتیجه‌ای بر "خدمات آزمایشگاهی" که مفاهیمی مالی هستند نگهداری می‌شوند. با این ترتیب مفاهیم بالینی که ارزش مالی نداشته باشند (مـانند علائم بیماری‌ها) نگهداری نمی‌شوند.
- ساختار اطلاعات جمع‌آوری شده منطبق بر ساختارهای مناسب برای عملیات بالینی طراحی نشده و طبیعتاً برای کادر درمان به راحتی قابل استفاده نیست.
- از آنجا که سیستم‌های موجود برای کادر درمان در نقطه وقوع درمان (Point of Care) ابزارهای مناسبی ندارند و برای این گروه از مخاطبان کمکی محسوب نمی‌شوند ، معمولا کادر درمان از سیستم‌های موجود فاصله گرفته و فقط در صورت اجبار به انجام عملیات کنترلی با سیستم‌ها کار می‌کنند. در عموم حالت برای ایشان راحت‌تر است که اطلاعات را روی فرم های کاغذی یادداشت کنند.
- عدم استفاده از سیستم‌هـای کدگذاری استاندارد برای مفاهیم باعث شده است که اطلاعات جمع آوری شده قابل تجمیع یا تصمیم‌سازی نباشد. در موارد نادری مانند تشخیص‌ها یا کدهای اعمال جراحی که (به مقاصد مالی) کدهای استاندارد ثبت می‌شود ، نتیجه‌گیری‌های علمی مقدور شده است ولی در سایر مـوارد (مانند ثبت دستورات پزشک ، ثبت علائم بیمار و ...) از سیستم‌های استاندارد کدگذاری استفاده نمی‌شود.
- سیستم‌های موجود در بیمارستان‌ها برای کار با سرعت بالا و کارهای روزانه تنظیم و طراحی شده‌اند و طبیعتاً برای مقاصد بالینی (که حجم داده بالا یا سیستـم‌های تـجمیع و تصمیم‌سازی لازم دارد) ساختار فنی مناسبی ندارند.
بـه علت مسائل فوق ، امروزه در بیمارستان‌ها انجام فعالیت‌های زیر یا مقدور نبوده یا به سختی یا به صورت ناقص انجام می‌شود:
- ثبت استاندارد اطلاعات بالینی بیماران
- تبادل اطلاعات بالینی با مراکز دیگر داخلی و خارجی
- استفاده از ابزارهای تـحلیلگر برای بررسی اطلاعات بیماران و یافتن الگوهای جدید
- گسترش سیسـتـم اطلاعاتی در سطح چند مرکز و برقراری ارتباط بین آن ها
- استخراج اطلاعات مورد نیاز پزشک از انبوه اطلاعات جمع‌آوری شده با دقت و سرعت کافی
- مشاهده اطلاعات بیماران از راه دور
- انجام مشاوره‌های تخصصی از راه دور و صرفه‌جویی در هزینه
- استفاده درست از امکانات آموزشی جهانی و یکپارچه شدن با مراکز علمی معتبر دنیا
- گسترش سیستم پرونده بالینی و همگام شدن با پیشرفت‌های روز دنیا در این زمینه

این نیازها ، نیازهایی سطح بالا هستند که طبیعتاً پـس از رفـع مسائل گردش کار و مسائل مالی بیمارستانی فرصت توجه به آن‌ها فراهم می‌شود. امروزه سیستـم‌های اطلاعات بیمارستانی به سطحی از بلوغ رسیده‌اند که توجه به این مسائل به تدریج در بین مدیران و پزشکان بیمارستان‌ها در حال وقوع است.
باید توجه داشت که سیستـم‌هـای اطـلاعاتی بیمارستانی در طول حیات خود از مراحل مختلفی عبور می‌کنند و در طول زمان کامل می‌شوند. در نهایت یک سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی شامل لایه‌های زیر است:

- کمک به تصمیم‌گیری (سطح عالی) - (clinical decision software (DSS
- ثبـت اطـلاعات بالینی (سطح عالی) - (Electronic Health Record (EMR
- ثبت گردش بیمار (سطح میانی)
- ثبت اتفاقات مالی (سطح پایه) Financial Administration
- ثبت خدمات (سطح پایه)
دو لایه زیرین در تمام سیستم‌های بیمارستانی و لایه میانی در اکثر این سیستم‌ها وجود دارد. علت این امر این است که این سه لایه درگیری چندانی با اطـلاعات بالینی ندارند و از نظر ثبت و مدیریت اطلاعات بسیار مشابه سایر سیستم‌ها است. در مقابل ، دو لایه عالی ، از نظر طراحی بسیار پیچیده و نیازمند استفاده از علم مدیکال انفورماتیک هستند. ایـن علم بر سه پایه علم مدیریت اطلاعات ، علم کامپیوتر و علم پزشکی و بهداشت استوار است و موضوع آن استفاده از منابع ، ابزارها و روش‌هایی است که برای دریافت ، ثبت ، بازیابی و استفاده بهینه از اطلاعات بهداشتی و پزشکی لازم است. هدف این طرح ورود به نسل چهارم سیستم‌های بهداشت و درمان است.

منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، نرم افزار ، معرفی نرم افزار ، نرم افزارهای پزشکی ، Hospital Information System ، سیستم جامع اطلاعات بیمارستانی ،‌ Healthcare Information Technology ،‌ سیستم پرونده الکترونیک پزشکی بیمار ،‌ EMR