پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی

آشنایی با تجهیزات چشم پزشکی (بخش اول)

 

تجهیزات چشم پزشکی
با توجه به پیشرفت روز افزون فناوری و تأثیر آن در رشته‌های مختلف از جمله پزشکی و اهمیت تجهیزات پزشکی در این حوزه ، نقش انکار ناپذیر علم مهندسی پزشکی در افزایش کیفیت پیشگیری ، تشخیص و درمان بیماری ها امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. با توجه به ارزش بالای مادی و سرمایه ای تجهیزات پزشکی و نقش حیاتی آن در سلامت بیماران ، فرایند خرید ، نصب و راه اندازی ، آموزش ، کالیبراسیون ، نگهداری ، تعمیر و ... این تجهیزات از حساسیت بسیار بالایی در مقایسه با سایر تجهیزات برخوردار است. در این مقاله با توجه به نقش برجسته سلامت چشم در افراد جامعه و اهمیت تجهیزات مرتبط با چشم ، به بررسی دستگاه ها و تجهیزات در زمینه چشم پزشکی و بینایی سنجی پرداخته ایم.

با استفاده از امکانات و تجهیزات پیشرفته امکـان ارزیـابی بسیار دقیق و کاملی از قسمت قـدامی چشم فـراهـم می شود. بـرخی از ایـن ارزیابی‌ها عبارتند از:

ارب اسکن (Orbscan) و Pentacam
به وسیله این دستگاه ، توپوگرافی قرنیه یعنی ساخـتمان کـلی قـرنـیـه شـامل قدرت سطحی ، ضـخـامت و شکل قسمت جلوئی و خلفی آن مشخص می شود. این روش یکی از تکنیک هایی است که می تواند قسمت خلفی قرنیه را نیز مورد ارزیابی قرار دهد.

پاکی متری (Pachymetry)
پاکی متری روشی است که در آن با استفاده از امواج مافوق صوت ضخامت قرنیه اندازه گرفته می شود. پاکی متری یک اقدام اساسی و اصلی قبل از انجام جراحی های عیوب انکساری مانند لیزیک است ، زیرا در این قبیل جراحی ها قسمتی از بافت قرنیه برداشته می شود. با این وسـیـله ضخامت قرنیه در مرکز و 8 نقطه اندازه گیری می شود. یکی از کاربردهای پاکی‌متری ، بررسی پیش از عمل لیزیک است. با پاکی متری می توان حداکثر ضخامت قابل برداشت توسط لیزر اگزایمر را در جریان عمل لیزیک تخمین زد.

توپوگرافی (Topography)
در این روش با فرستادن حلقه های نورانی به سطح قرنیه و سپس دریافت بازتاب این حلقه ها و آنالیز اطلاعات دریافت شده و بررسی نقشه توپوگرافی می توان هر اختلالی در قرنیه مانند کراتوکونوس (قوز قرنیه) ، اسکار در قرنیه و همچنین انحنای قرنیه را مشخص کرد. این روش یک اقدام اصلی برای افرادی است که می خواهند تحت عمل جراحی تصحیح عیوب انکساری مانند لیزیک قرار گیرند. همچنین ممکن است در پی گیری پس از عمل در بعضی از افراد نیز مورد نیاز باشد.

توپوگرافی وسیله ای برای بررسی قدرت و شکل قـرنـیـه است. بـه وسیـله تـوپـوگـرافـی بـا تـصـاویری کـه بـه طـریقـه کـامپیـوتری پـردازش شده‌اند می توان قدرت انکساری قرنیه ، وجود و مـقـدار آسـتیـگمـاتـیـسم و مـحـور آن و وجـود آستیگماتـیـسـم نـامـنـظـم بـه خـصوص کراتوکونوس را بررسی کرد. مهمترین کاربرد تـوپـوگـرافـی در بـررسـی قـبل و بـعـد از اعـمـال انکساری نظیر RK ، PRK و LASIK ‌است. دستگاه تـوپـوگـرافـی حلقـه هـای نـورانی بر سطح قرنیه می‌تاباند که دستگاه کامپیوتر همراه آن از روی بازتاب شکل این حلقه ها به قدرت انکساری قرنیه در نقاط مختلف آن پی می برد. قدرت های مـخـتـلـف سطـح قــرنیـه بـه صـورت رنـگ هـای مختلف طراحی و مشخص می شود که باعث سهولت در تشخیص بیماری های مختلف قرنیه می شود. انجام توپوگرافی قبل از عمل برای آن است که بیماری های مختلف به خصوص اگر آستیگماتیسم نامنظم یا قوز قرنیه وجود داشته باشد تشخیص داده شود.

 

کونفو اسکن (Confoscan)
از این تکنیک می توان برای بررسی قرنیه پیش از اعمال جراحی ، تشخیص زودهنگام کراتوکونوس یا قوز قرنیه ، بررسی سلامت اندوتلیال (داخلی ترین لایه قرنیه) ، تعیین عمق لایه ای از سطح قرنیه که در بعضی از جراحی ها کنارزده می شود و بررسی لایه اپیتلیال (سطحی ترین لایه قرنیه) استفاده کرد.

 

تونومتر غیر تماسی
از این وسیله بدون نیاز به بی حسی و رنگ آمیزی قرنیه چشم جهت اندازه گیری فشار چشم استفاده می شود. از آنجا که بیشتر پزشکان برای اندازه گیری فشار چشم از تونومتر تماسی استفاده می کنند و تونومتر تماسی نیاز به بی حسی چشم و رنگ آمیزی قرنیه با فلوئورسئین دارد ، بسیاری از بیماران مانند کودکان و افراد مسن همکاری خوبی ندارند و این امر باعث خطا در اندازه گیری فشار چشم می شود. ولی در تونومتر غیر تماسی نیازی به بی حسی و رنگ آمیزی قرنیه نیست و به راحتی از آن برای اندازه گیری فشار چشم تمامی بیماران می توان استفاده کرد. از آنجا که که بالا بودن فشار چشم یا همان آب سیاه پدیده بسیار خطرناکی است و عدم درمان مناسب و به موقع در این زمینه منجر به نابینایی می شود ، توصیه می گردد افراد عادی حداقل سالی یک بار و افراد با سابقه خانوادگی آب سیاه حداقل شش ماه یک بار به بررسی فشار چشم خود بپردازند.

لنزمتر (Lensmeter)
لنزمتر (Lensmeter) ، دستگاهی است که به وسیله‌ آن توان ، محور و مقدار منشور یک عدسی تعیین می شود و یکی از وسایل ضروری هر مؤسسه عینک سازی است و در مدل‌های گوناگون یا با نام های تجاری از قبیل: لنزومتر ، فراکسیونومتر و فوکومتر یافت می شود و در یک تعریف کلی می توان گفت: این گونه لنزمتر های دستی ، دارای حدوداً یک صد و پنجاه قطعه مکانیکی با عملکردها و حساسیت های مختلف و تقریباً دارای پانزده عنصر اپتیکی که شامل عدسی هایی با ضریب شکست های بسیارحساس و آینه‌ انعکاسی ، خط کش مدرج و حدود چهار عدد شیشه‌‌ رتیکول بسیار دقیق باشند و در بعضی از لنزمتر های جدید ، مقدار درصد جذب اشعه‌ی ماوراء بنفش (UV) و عدد آبه‌ (Abbe) عدسی را هم می توان مشاهده کرد. بعضی از لنزمتر ها اتوماتیک و دیجیتالی (Autolensmeter) هستند و توان عدسی به صورت پرینت (چاپ شده) از دستگاه خارج می شود و از 0/12 الی 30 دیوپتر را می توان اندازه گیری کرد. در بعضی از لنزمترها ، توان عدسی از داخل و بعضی دیگر از بیرون خوانده می شود. از انواع دیگر این دستگاه ، می توان از لنزمترهای تلویزیونی نام برد که صفحه‌ نمایشگر تعیین محور و توان عدسی از بیرون قابل روِیت است. بعضی دیگر دستی هستند که نوع دستی آن بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

پریمتری
پـریمتـری روشـی جهـت بـررسی میـزان بینـایـی است. انجام این تست به صورت کامپیوتری دارای دقت و سرعت بالایی است و انجام پریمتری در بیماری های مختلف چشم به ویژه در گلوکوم (آب سیاه) و بیماری های عصب اپتیک کمک شایانی می کند. به کمک روش پریمتری اختلال میدان دید ناشی از بیماری‌های شبکیه ، عصب بینائی و مسیر بینائی داخل جمجمه‌ای را تشخیص داده و پیگیری می‌کنند. باید توجه داشت که این آزمون به پاسخ‌های فرد وابسته است. دو روش اصلی برای پریمتری وجود دارد که به استاتیک و کینتیک معروف است.
در پریمتری استاتیک (ثابت) ، ابتدا یک نور ضعیف را در محلی خاص نشان می‌دهند ، اگر دیده نشد (بدون حرکت دادن محل نور) شدت نور را افزایش می‌دهند تا اینکه فرد آن را ببیند ؛ این را آستانه آن محل می‌گویند. این کار را در نقاط مختلف تکرار کرده و حساسیت نوری نقاط مختلف را با هم مقایسه می‌کنند.
در  پـریمتـری کینتیـک (متحـرک) ، شیء آزمودنی (با اندازه و روشنی ثابت) را در محورهای مختلف از محیط به مرکز میدان دید می‌آورند تا اینکه در هر محور فرد آن را ببیند. این نقاط سر حد بینایی را به هم وصل می‌کنند تا یک ایزوپتر (lsopter) به‌دست آید (در داخل ایزوپتر ، آن هدف را می‌توان دید و در خارج آن خیر.) هر چه ایزوپتر بزرگتر باشد ، میدان دید بهتر است. هر چه روشنائی شیء آزمون بیشتر باشد و اندازه شیء آزمون بزرگتر باشد ، ایزوپتر ترسیمی برای آن شیء بزرگتر است. ‌سه روش فرعی نیز برای پـریمتـری وجود دارد که شامل صفحه مماسی Tangent Screen پریمتر گولدمن و پریمترهای خودکار کامپیوتری است. صفحه مماسی ساده‌ترین وسیله پریمتری است. در این روش از سنجاق‌های سفید روی یک چوب سیاه استفاده می‌شود که در برابر یک صفحه سیاه نشان داده می‌شوند. این روش 30 درجه مرکزی میدان بینایی را بررسی می‌کند. ‌در پـریمتـر گـولـدمـن ، ‌بیمـار در بـرابـر نیمکره سفید توخالی می‌نشیند و سپس میدان دید او توسط نقاط نورانی که شدت و اندازه آن ها قـابل تـنـظـیـم اسـت به هر دو روش استاتیک و کـیـنـتـیـک بـررسی و تـرسیم می‌شود. در روش پــریـمـتـرهای خـودکـار کـامـپـیـوتـری به کـمک کامپیوتر حساسیت آستانه هر نقطه از میدان دید (پـریـمـتـری استـاتـیک) را بــه دقـت بـه‌صـورت اعدادی مشخص می‌کنند. این دستگاه می‌تواند پـریـمـتـری بـیـمار را به‌صورت نمودارهایی که حاصل اتصال نقاط مشابه (از نظر حساسیت) به ‌هم است ، نشان دهد و همچنین نتیجه پریمتری بیمار را در حافظه خود نگه دارد.

 

Visucam
این وسیله جهت عکس برداری از شبکیه با کیفیت تصویر فوق العاده به کار می‌رود. تنوع در تولید این دستگاه به پزشک این توانایی را می‌دهد کــه دسـتـگـاه را بـا قـابـلـیـت‌هـای عکس‌بـرداری ، فلورسان یا آنژیوگرافی انتخاب کند.

طراحی این وسیله به گونه ای است که فضای کمی را اشغال کند و طیف وسیعی از عملکرد، از گـرفتـن تصـاویـر تـا آنـالیز را انجام دهد، که این مساله باعث بهینه شدن فرایند معاینه و تشخیص می شود.
خصوصیات فنی آن عبارتند از :
‌- گرفتن تصویر با زاویه میدان 30 و ‌45 درجه
‌- گرفتن تصویر در حالات مختلف رنگی ، عاری از نور قرمز ، آبی و قرمز. همچنین تصاویر از ناحیه قدامی و آنژیوگرافی فلورسان
‌- فیلترهای FA از نوع محرک exciter و مانع  barrier و فیلترهای IR , UV از نوع barrier
‌- فاصله زمانی گرفتن تصاویر 2-1/5 ثانیه
‌- قطر مردمک  4mmd‌ 
‌- فاصله کاری  40mm
‌- سنسور گرفتن تصویر 5megapixels CCD
‌- سیستم عامل  Windows XP Professional
‌- هارد دیسک با ظرفیت ذخیره تا 60 تصویر
‌- ابعاد دستگاه L*W*H mm) 480*410*670)
- وزن دستگاه 30Kg‌
 
Visante Omni
به عنوان اولین سیستمی که تکنولوژی های پیشرفته OCT و Placido disk را با هم ترکیب کرده است ، این دستگاه دریچه ای جدید برای ارزیابی قرنیه و ناحیه قدامی گشوده است.
Visante Omni ‌قابلیت تبادل اطلاعات با توپوگرافی Atlas مدل 9000 را دارا است. با فراهم کردن امکان توپوگرافی و آنالیز پاکی متری جامع ، وسیله ای قدرتمند برای درمان بیماران مبتلا به عیوب انکساری بوده ، همچنین به طور مؤثر برای استفاده در کاربردهای مربوط به بیماری های آب مروارید و آب سیاه تطبیق یافته است.

Visante OCT
این دستگاه برای تصویربرداری از ناحیه قدامی چشم و همچنین بیومتری به کار می‌رود. تصاویر منحصر به فرد با رزولوشن بالا ، امکان اندازه گیری های دقیق را فراهم آورده و در نتیجه ابزاری بسیار مؤثر برای معاینه و درمان است.
Visante OCT عملکردی بهینه دارد و کارکردن با آن ساده بوده و بسیاری از مراحل کار به صورت خودکار انجام می پذیرد.
مشخصات فنی آن عبارتند از:
الف- اسکن ناحیه قدامی:
‌- محدوده mm 6*16
‌- اسکن به صورت تک خطی ، دوخطی و چهارخطی
‌- قابل تنظیم با میزان افزایش 1 درجه 
‌- 256 A-scan در خط
ب- نقشه پاکی متری:
‌- محدوده  
‌- الگوی اسکن قابل تنظیم 8 خطی
‌- نقشه ناحیه ای با مقادیر مینیمم ، ماکزیمم و متوسط
‌-128 A-scan  در خط
ج- اسکن قرنیه:
‌- محدوده mm 3*10
‌- قابل تنظیم با میزان افزایش 1 درجه
‌- 512 A-scan در خط

 

 

کلمات کلیدی: biomedical engineering ، مهندسی پزشکی ، آشنایی با مهندسی پزشکی ، معرفی مهندسی پزشکی ، مهندسی پزشکی گرایش بالینی ، مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک ، مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال (بیومواد) ، مهندسی پزشکی ایران ، مهندسی پزشکی دانشگاه پیام نور ، پایگاه آموزشی و اطلاع رسانی مهندسی پزشکی ، اخبار و تازه های مهندسی پزشکی ، مقالات مهندسی پزشکی ، آموزش مهندسی پزشکی ، دانلود کتاب های مهندسی پزشکی ، دانلود جزوه های مهندسی پزشکی ، دانلود نمونه سوالات امتحانی مهندسی پزشکی ، چشم پزشکی ، تجهیزات چشم پزشکی ، ارب اسکن ، Pentacam ، پاکی متری ، توپوگرافی ، Confoscan ، Non Contact Tonometer ، لنزمتر ، پریمتری ، توپوگرافی ، Ophthalmology